Даўно ўжо павінна я была сесці і перагартаць сваю "Бельгію" з пэўнымі важнымі мэтамі. Паколькі свае тэксты я перачытваць не магу ажно да ванітаў, то справу гэтую я доўга адкладала, пракрасцінавала, злавалася, цягнула, колькі магла, і вось сёння села.

І над адной старонкай зусім нечакана ўзяла – ды і расплакалася.

Не магу сабе ўявіць нічога больш пошлага, чым плакаць над уласнай кніжкай. Але ну што ты тут паробіш – злуешся, плюешся, а яно плачацца.

Канешне, у цяперашнія часы мне было лягчэй уваходзіць, маючы досвед вывучэння расстралянага пакалення. Але цяпер я разумею пра іх значна больш. І сёння, і заўтра я б не тое што па-іншаму напісала б кніжку пра іх –  я б яе наогул не змагла б напісаць, бо дыстанцыі паміж намі цяпер ніякай няма.

…

Я з імі цяпер упоравень,

Па кудзелі і па мячы.

Не верце, калі мы гаворым,

Верце, калі маўчым.

Слухайце нашу цемру,

Дыханне зерня ў раллі.

Верце крыжам і каменням,

Што з нашай растуць зямлі.

Верце спечанай сцежцы,

Што з горада ў лес цячэ,

Пустому лісту ў канверце

І вершу верце яшчэ.

…

А сонца раней садзілася за бор – а цяпер падае,

Кідаецца ў хвоі, як у ваду.

І калі хто-небудзь звысака за намі падглядваў,

То ён, канешне, прадчуваў бяду,

І ён думаў: яны ж, канешне, заўважаць, усе адначасова,

што сонца дае нырца,

І яны зробяць што-небудзь, абавязкова,

хай нават за імгненне да канца,

Не пасылаць жа мне ім зноў тэлеграмы ў кніжках бясконца,

Можа, гэтак будзе хутчэй: агонь і вада…

Але хто на яго глядзіць, на тое сонца,

Калі навокал бяда.

…

Маё маленькае кволае жыццё,

Як шмат ахвочых да цябе.

Стаптаць маё жыта,

Адгрызці майго хлеба,

Выгнаць маіх дзяцей,

Выбіць дзверы маёй хаты,

Адшчапіць мае гады:

Два, тры, сем, дванаццаць

Правесці з жоўтай нашыўкай на рукаве.

Колькі іх, прагных і моцных,

Бяжыць па полі майго дзеда,

Па двары майго бацькі,

Іх пашчы разяўлены,

Цяжкія боты залеплены брудам,

Давай!

Чаму табе ўсё, а нам нічога!

Давай,

Багаценькая!

Цябе не вучылі дзяліцца?

Як бы гэта пасілець сказаць ім,

Што ў мяне ўжо і няма нічога,

Акрамя любові,

Якой мне адсыпалі шчодра калісьці ў калыску,

Каб хапіла

На ўсё.

…

Напрыканцы кнігі Святланы Алексіевіч "Час сэканд хэнд", пасля безлічы драматычных і трагічных галасоў савецкай эпохі, дзе і галасы ахвяраў, і галасы катаў, ідзе невялічкі эпізод з жанчынай, якая ўсё сваё даўгое жыццё ў ХХ стагоддзі жыла сабе ў дамку, ела-піла, росціла дзяцей і гадавала кветкі ў палісадніку, і калі аўтарка паспрабавала спытацца ў яе нешта пра гістарычныя падзеі, сказала, што нічога яна такога не ведае і нічога такога не было.

Я раней успрымала гэты эпізод як метафару "глыбіннага народа", якому пофіг гісторыя.

Цяпер я падазраю, што гэтая жанчына цалкам магла быць у дваццатыя паэткай, у вайну падпольшчыцай, у шасцідзесятыя праваабаронцай, у васьмідзясятыя ў бэнээфе, а потым закалебалася, паслала гісторыю па вядомым адрасе і пасадзіла нарэшце кветкі ў палісадніку.

…

 

Электрычка, у якой я еду, набліжаецца да чарговага прыпынку. Цераз жоўтае выпаленае поле па белай, у камень спечанай дарозе пад злым сонцам да яе бягуць бабуля і ўнучачка.

Бабуля бяжыць цяжка, як качка, у яе, відавочна, хворыя ногі і благое ўжо дыханне. Унучачка, беленькая крэпенькая кнопа годзікаў прыблізна чатырох, імчыць наперадзе. Бяжыць, як бегаюць старанныя маленькія дзяўчаткі, роўненька, у адзіным тэмпе, перабірае ножкамі – тупу-тупу-тупу-тупу. Электрычка ўжо спыняецца, а ім бяжаць далекавата яшчэ.

Дзяўчо азіраецца, бачыць, што бабуля не спраўляецца, і пачынае махаць ручкамі агромністай электрычцы. Не ў паніцы, а менавіта дае сігнал, як даюць іх старанныя маленькія дзяўчаткі, і працягвае пры гэтым роўненька бегчы. Бабуля б ўжо і спынілася б, а малое не скараецца - яна верыць у моц сваіх ножак і у тое, што можа спыніць цягнік.

Электрычка, канешне, чакае. У адно акно я бачу, як бабуля і ўнучка дасягаюць рэек, а ў другое – як заскокваюць у вагон.

Трэба верыць у сябе і ў машыніста кожную хвіліну, цвёрда і непахісна, і тады ты, маленькі ўпарты спакойны чалавек, пераможаш.