Зарплата, умовы працы і жыллёвае пытанне. Тры праблемы, з-за якіх у нашых школах з'явіўся кругазварот маладых спецыялістаў.
Штогод у школы Беларусі прыходзіць больш за чатыры з паловай тысячы новых настаўнікаў. Але шмат хто з іх - толькі на два гады, пакуль не скончыцца тэрмін размеркавання. Чаму маладыя спецыялісты не затрымліваюцца ў школах?
Плацяць мала
Сярэдні заробак у адукацыі за ліпень - 760 рублёў. Падкрэсліваем, сярэдні заробак. Каб зарабіць такія грошы ў звычайнай школе, трэба прапрацаваць не адзін год, быць класным кіраўніком і мець прыстойную нагрузку.
Цікава, але прэзідэнт Беларусі, які шмат разоў абяцаў настаўнікам падняць зарплату, у лютым гэтага года заявіў, што заробкі настаўнікаў ўжо выйшлі на прымальны ўзровень, а астатняе - у руках саміх педагогаў.
«Школа мае магчымасць даплаціць. Настаўнік у нас ужо за 900 рублёў атрымлівае ў сярэднім », - заявіў Аляксандр Лукашэнка, заслухоўваючы даклад аб перспектывах развіцця нацыянальнай сістэмы адукацыі.
Адзіная мера, хоць неяк звязаная з перспектывай павелічэння заробкаў, была прынята ў пачатку лета. Са студзеня 2020 года заробкі педагагічных работнікаў будуць дыферэнцаваць з дапамогай стымулюючых выплат у залежнасці ад вынікаў працы.
Для маладых жа спецыялістаў ёсць шэраг надбавак.
"Мінадукацыі робіць усё, каб замацаваць маладых настаўнікаў - у галіне маладыя спецыялісты атрымліваюць надбаўку з першага дня працы. Зразумела, што гэта не бог ведае што. Аднак маладым спецыялістам трэба тлумачыць, што з першага дня высокай зарплаты не будзе. На жаль, розніца вялікая паміж тым што яны чакаюць і атрымліваюць. Трэба прывучаць моладзь да думкі, што для таго, каб нешта мець, трэба гэта зарабіць, ніколі нічога з неба не падае ", - патлумачыла галоўны прававы інспектар працы Цэнтральнага камітэта Беларускага прафсаюза работнікаў адукацыі і навукі Ларыса Манюк.
І ўсё ж для сярэдняй адукацыі сёння характэрна вялікая цякучасць кадраў сярод маладых настаўнікаў.
Манюк адзначыла, што «ў сельскай мясцовасці выпускнікі не затрымліваюцца - адпрацаваў два гады і навастрыў лыжы, а месца чакае наступнага маладога спецыяліста".
Але і ў гарадах, у тым ліку ў сталіцы, сітуацыя не нашмат лепш. Настаўнік англійскай мовы Таццяна ў канцы жніўня сыходзіць па заканчэнні кантракту з менскай школы, дзе прапрацавала тры гады, два з якіх - па размеркаванні:
«Мая зарплата ў апошні год працы складала 500 рублёў з даплатамі маладому спецыялісту і ўжо з вылікам падаткаў за стаўку (20 рабочых гадзін). Пасля аплаты праязнога, сотавай сувязі, харчавання ў школе (кармілі танна і смачна) заставалася не так шмат грошай, займалася рэпетытарствам. У мяне было тры вучні, іх хапала, каб атрымліваць суму, якая перавышае настаўніцкую зарплату. Многія настаўнікі сыходзяць, калі разумеюць, што рэпетытарствам можна зарабіць значна больш, але з меншымі нервамі».
Таццяна лічыць, што ёй пашанцавала са школай: «Мяне не загружалі пастаяннымі адкрытымі ўрокамі або праверкамі без папярэджання. Адміністрацыя пайшла насустрач, і я змагла адмовіцца ад класнага кіраўніцтва ў гады адпрацоўкі. Гэта было пададзена як ласка, хоць я мела права ад гэтага адмовіцца. Зарплата ў выніку апынулася прыкладна на 50 рублёў менш, чым у маіх калегаў, якія былі класнымі кіраўнікамі».
Вымушаюць працаваць не па спецыяльнасці
Пра свае працоўныя правы маладыя спецыялісты маюць вельмі агульныя паняцці, адзначыла Ларыса Манюк.
Здаралася, што малады спецыяліст атрымліваў накіраванне на працу ў школу, прыносіў яго дырэктару ў пачатку лета, той яму казаў прыйсьці 15 жніўня: «Настаўніца прыходзіць 15 жніўня, а ў школе ўжо новы дырэктар. Яе месца занята, таму што школы да 15 жніўня павінны быць ўкамплектаваны. І высвятляецца, што падпісанае накіраванне на працу выпускніца ня занесла ў аддзел кадраў, і новы дырэктар пра яе нічога не ведаў».
Самая вялікая праблема, кажа Ларыса Манюк, у тым, што наймальнік падае заяўку на адну колькасць настаўнікаў, а яму даюць іх у два разы больш - "што хочаш рабі, куды хочаш яго прыбудоўваюцца».
«Бывае, што маладому спецыялісту з вышэйшай адукацыяй прапаноўваюць паўстаўкі, напрыклад, у групе прадоўжанага дня. Ён мае права адмовіцца і пайсці на пераразмеркаванне. Калі яго не змогуць пераразмеркаваць, ён мае права на даведку аб самастойным працаўладкаваннi. Кагосьці гэта задавальняе, кагосьці не. Добра яшчэ паўстаўкі ў групе падоўжанага дня, прапануюць і стаўку дворніка, і вартаўніка. Прычым часам дырэктар кажа маладому спецыялісту, што калі ён адмовіцца, будзе плаціць дзяржаве за навучанне ў ВНУ. Таму мы сустракаемся з выпускнікамі і вучым, што на працу павінны ўзяць па той прафесіі, якая паказаная ў напрамку на працу», - адзначыла спецыяліст.
Таццяна ўладкоўвалася ў школу яшчэ на чацвёртым курсе, тады настаўнікі англійскай былі нарасхват, але неўзабаве ўсё змянілася - па новых правілах, у кожнай групе па замежнай мове мінімальны лік вучняў павялічылі да дзевяці, што прывяло ў многіх выпадках да механічнага дзяленню класа на дзве групы і , адпаведна, скарачэнні колькасці ўрокаў:
«У сёмым класе мне даводзілася працаваць з 15 дзецьмі ў адной групе. Не хапала часу нават праверыць ва ўсіх дзяцей хатняе заданне ».
Групы аб'ядноўваліся, «паляцелі» гадзіны, стаяла пытанне, як набраць урокі на стаўку:
«Расклад быў складзены так. У некаторыя дні я знаходзілася ў школе з васьмі раніцы і да пяці вечара (школа працавала ў дзве змены). Ўрок - дзве форткі - урок - фортка - два ўрокі і г.д. Гэта значыць час ішоў, але я не зарабляла. Мая школа знаходзілася ў іншым раёне, таму я не магла вярнуцца дадому, каб перакусіць або перадыхнуць, як гэта маглі рабіць настаўнікі, якія жылі побач. Аднак я не здымала кватэру, працавала ў тым жа горадзе, дзе жыла да таго. Як цяжка тым, каго з горада адпраўляюць у сельскую мясцовасць, толькі чула».
Даймаюць праблемы з жыллём
Многія маладыя людзі, трапляючы з горада ў сельскую мясцовасць, аказваюцца ў стане шоку, адзначыла Ларыса Манюк:
«У сельскай мясцовасці ёсць праблема з жыллём хоць бы таму, што людзі, якія здаюць жыллё, не маюць ніякіх ільгот, калі да іх засяляецца настаўнік. Гэта раней настаўнікі мелі льготу - бясплатная электрычнасць, ацяпленне. Зараз ад маладога спецыяліста адзін галаўны боль. І яшчэ трэба стаць на ўлік у падатковай інспекцыі, калі здаеш пакой. Вось дырэктар школы бярэ гэтага выпускніка за руку і ходзіць па вёсцы, імкнучыся прыбудаваць».
Закон не абавязвае вылучаць жыллё, але на месцах разумеюць, што без гэтай опцыі не замацаваць кадры. Знаходзяць месца ў інтэрнаце, дапамагаюць будаваць сваё.
Акрамя таго, у сельскай мясцовасці бытавыя ўмовы для жыцця, мякка сказаць, значна менш камфортныя, чым у горадзе. Пячное ацяпленне, прыбіральня на вуліцы ...
«Проста стрэс. І моладзь гатовая на ўсё пайсці, толькі каб з'ехаць адтуль. І цяпер многія звароты ў прафсаюз гучаць так: "Куды і колькі трэба заплаціць, каб не ехаць па размеркаванні?". Шмат хто з'язджае ў будатрады, за мяжу летам, знаходзяць іншыя месцы працы, каб пакрыць плату за навучанне. З улікам таго, што цяпер у агульную суму не ўваходзіць сума выплачанай стыпендыі і плата за інтэрнат, сума аказваецца менш, чым раней», - распавяла спецыяліст Беларускага прафсаюза работнікаў адукацыі і навукі.
Прымушаюць мясці двор і ляпіць на марозе скульптуры
Некаторыя маладыя спецыялісты не чытаюць службовую інструкцыю, а затым ўзнікаюць спрэчкі з адміністрацыяй наконт таго, павінен ці не настаўнік, напрыклад, мыць падлогу ў класе або мясці двор, адзначыла Ларыса Манюк.
Настаўнікаў, сказала яна, на сяле прымушаюць "падмятаць двор, мыць класы, дзяжурыць да 23 гадзін у клубах". Маладыя спецыялісты маюць права адмовіцца, аднак калі яны гэтага не робяць, то «павінен быць загад дырэктара школы, інакш можа быць сітуацыя, калі настаўнікі стукнуць па галаве цаглінай, а дырэктар скажа, што туды яго не пасылаў».
У Таццяны за час працы ў школе таксама было нямала выязных мерапрыемстваў. Некаторыя з іх яна называе «любімымі» - «гэта раённы конкурс ледзяных скульптур, якія павінны былі рабіць настаўнікі, і паездка ў выдалены ад нас раён горада на "Мінскую лыжню", дзе мы павінны былі ўжо стаяць у 9 раніцы, а пачыналася мерапрыемства ў 11. На вуліцы быў мароз ».
«Куды б настаўніка ні накіравалі, павінен быць адпаведны загад», - падкрэсліла Ларыса Манюк.
Арыгінал артыкула па спасылцы