У адукацыйных сістэмах свету шмат год вядзецца спрэчка паміж дзвюма супрацьлеглымі пазіцыямі: сацыялісты звычайна выступаюць за “роўнасць магчымасцяў”, а правыя партыі – за “багацце магчымасцяў” (ці яшчэ за свабоду выбару магчымасцяў). Што больш падыходзіць для Беларусі? Давайце вызначым наш “шлях” для адукацыйнай сістэмы. Гэта бачанне рана ці позна будзе рэалізавана на ўзроўні дзяржаўных рэформ, рашэнняў міністэрства адукацыі, у асобных школах.
Прафесіяналы сыходзяць са школы, моладзь імкнецца з’ехаць за мяжу, адукаваныя разумныя людзі – не каштоўнасць для дзяржавы... Але шмат таленавітых і самаадданых педагогаў застаюцца ў школах, шукаючы шляхі вырашэння гэтых праблем. Давайце паспрабуем падзяліцца сваім досведам, як гэта раней зрабілі Наталля Ільініч, Уладзімір Колас, Валянціна Быстрык, Міхась Булавацкі ды іншыя.
Давайце разважаць, давайце выцягваць сябе з руціны, каб было лепш бачна, ці тое мы робім і ці так, давайце дзяліцца сваімі дасягненнямі, нават самымі маленькімі.
На інтэрнэт-канферэнцыі "Адукацыя ў час вайны і рэпрэсій" абмяркоўваліся: актуальная сітуацыя ў сярэдняй і вышэйшай адукацыі, магчымыя падыходы і сцэнарыі рэформ адукацыі
Ёсць шмат размоў накот таго, што ўсё дрэнна ў беларускай адукацыі. Але проста гаварыць аб праблемах падаецца не вельмі прадуктыўным шляхам. Замест пустых размоваў ёсць іншая ідэя – стварыць канкрэтныя апісанні таго, што бачыцца праблемамі для беларускай адукацыі з пункту гледжання розных бакоў (настаўнікаў, вучняў, бацькоў, грамадства, органаў кіравання і г.д.). А таксама зрабіць банк патэнцыйных рашэнняў.
У мінулым годзе на сайце Nastaunik.info праходзіла грамадская дыскусія «Альтэрнатывы ў адукацыі», якая мела вынікам публікацыю – зборнік артыкулаў.
«Настаўніцкая газета» задалася пытаннем: чаго хоча і чаго не хоча сённяшні чытач? Рэдакцыя прызнае: хапае тых, хто не задаволены афіцыйным «настаўніцкім лістком». Нехта наракае, што газета не ўзнімае актуальных праблемаў ды не піша праўду; кагосьці абурае прымусовая падпіска на нецікавае і малакарыснае выданне...
– Пачынаць трэба з сябе, з уласнай пазіцыі, – сцвярджае газета. – Што вы зрабілі ўвогуле для таго, каб змяніць сітуацыю да лепшага, каб ваша праца стала больш плённай і радаснай, каб атрымліваць больш высокую заработную плату, каб педагагічная прафесія стала прэстыжнай, каб педагогаў усе паважалі і апошняе: наколькі вы актыўна і смела выказваеце сваю грамадзянскую пазіцыю па розных пытаннях на педагагічных нарадах у школе, на канферэнцыях у вобласці і ў СМІ ў тым ліку?
«Настаўніцкая» называе свой спіс «вострых» тэмаў і заклікае настаўнікаў да іх абмеркавання – сапраўднага, а не ўдаванага, «для галачкі»:
– Не трэба хавацца і чакаць, што нехта за вас штосьці зробіць, раскажа, запатрабуе. Той жа кіраўнік установы, тая ж газета… Каб нешта змянілася, трэба прыкладваць пэўныя ўласныя намаганні. Трэба дзейнічаць, шукаць аднадумцаў...
Альтэрнатывы ў адукацыі: Зборнік артыкулаў (pdf) 
Альтэрнатывы ў адукацыі: Зборнік артыкулаў. Мінск, 2012.
Гэты зборнік артыкулаў стаўся вынікам шырокай дыскусіі, да якой заклікалі грамадскія арганізацыі «Таварыства беларускай школы», «Цэнтар Супольнасьць» і партал Nastaunik.info. Паўгода ў інтэрнэт-прасторы цягнулася абмеркаванне і пошук шляхоў паляпшэння беларускай адукацыі, а ў сакавіку 2012 года адбыўся круглы стол «Альтэрнатывы ў адукацыі», дзе былі прааналізаваныя выклікі, з якімі сутыкаецца адукацыя ў Беларусі і ў свеце, падсумаваныя выказаныя прапановы.
Стан, у якім апынуліся беларуская адукацыя і беларускае настаўніцтва, выглядае, мякка кажучы, не вельмі прывабна: бясконцыя рэформы, паспешлівыя змены праграм і тэрмінаў навучання, якія адбываюцца ў апошнія гады, вынішчэнне нацыянальнага складніка і каштоўнасцей са школы не паляпшаюць становішча, а хутчэй маюць эфект землятрусу на адукацыйнай глебе. Але мэта гэтай публікацыі – не крытыка, не канстатацыя відавочных фактаў, а ПОШУК АЛЬТЭРНАТЫВАЎ, абмен станоўчымі практыкамі і шляхамі вырашэння праблем у адукацыі, вызначэнне таго, што можна зрабіць зараз і ў цяперашніх умовах, каб вырашыць праблемы, з якімі сутыкаемся мы і нашыя дзеці.
Тамара Мацкевіч 
Гэты артыкул — спроба прааналізаваць выклікі, якія сёння стаяць перад беларускім грамадствам з пункту гледжання пабудовы дэмакратыі, і сфармуляваць грамадзянскія кампетэнцыі, якія патрэбны для дасягнення гэтай мэты. Фармаванне такіх кампетэнцый і будзе галоўнай задачай грамадзянскай адукацыі ў сучаснай Беларусі.
Ключавыя кампетэнцыі, як гэта прапісана ў дакументах Еўрапарламента і Рады Еўропы, ёсць сістэмай ведаў (knowledge), уменняў (skills) і каштоўнаснага стаўлення ці пазіцыі (attitudes). Да гэтай сістэмы дадаецца крытычнае мысленне, крэатыўнасць, уменне прымаць рашэнні, кіраваць сваімі эмоцыямі, не губляцца перад праблемамі і г.д.
Тамара Мацкевіч
Тэма гэтага артыкула была выбрана для таго, каб дапамагчы разабрацца, якую адукацыю можна лічыць якаснай. Як памераць гэтую якасць?
Для ацэнкі якасці школьнай адукацыі ў Беларусі сёння выкарыстоўваюцца, як правіла, колькасныя крытэры:
* колькі адсоткаў вучняў вучыцца не ніжэй, чым на 6,
* колькі пераможцаў алімпіяд,
* колькі пераможцаў конкурсаў даследчых работ і г.д.
Аднак само слова «якасць» патрабуе больш грунтоўнага і шырокага падыходу для вызначэння гэтага паняцця.
Логіка і здаровы сэнс падказвае, што якаснай адукацыю можна лічыць, калі яна адпавядае патрэбам індывіда, які яе набывае, а таксама патрэбам грамадства і часу. Аднак нарматыўныя акты Беларусі з гэтым не зусім згодныя. Якасць адукацыі, паводле Кодэкса аб адукацыі Рэспублікі Беларусь, – гэта «адпаведнасць адукацыі патрабаванням адукацыйнага стандарта, вучэбна-праграмнай дакументацыі адпаведнай адукацыйнай праграмы» .
