Прыклад арганізацыі працы навучэнцаў з медыятэкстамі на ўроку гісторыі (трэйлер, плакат, карыкатура)
Віктар Жук, настаўнік гісторыі сярэдняй школы № 11 г.Маладзечна
Гісторыя Беларусі, IX клас
Дыдактычная мэта ўрока:
Мяркуецца, што да канца ўрока навучэнцы
- будуць ведаць прычыны, асноўныя падзеі і вынікі польска-савецкай вайны, наступствы Рыжскай мірнай дамовы для Беларусі;
- змогуць выканаць аналіз медыятэксту - трэйлера, плаката, карыкатуры.
Задачы асобаснага развіцця:
Стварыць умовы для развіцця навыкаў крытычнага мыслення (аналізу, інтэрпрэтацыі, параўнання), фарміравання асацыятыўнага і лагічнага мыслення.
1. Аналіз трэйлера.
Трэйлер ўяўляе сабой невялікі відэаролік, які складаецца з кароткіх і звычайна найбольш відовішчных фрагментаў фільма, які выкарыстоўваецца для яго анансавання або рэкламы. Праца з трэйлерам на ўроку мае на ўвазе не толькі аналіз гістарычнага кантэксту фільма, але і выяўленне механізмаў ўздзеяння рэкламы на чалавека.
Трэйлер фільма "Варшаўская бітва" (Польшча, 2011) можна дэманстраваць ў пачатку ўрока, калі навучэнцы папярэдне азнаёміліся са зместам тэмы дома.
Пытанні перад праглядам:
- Што такое трэйлер?
- З якой мэтай ён ствараецца і дэманструецца?
- Ці станеце вы глядзець фільм, калі трэйлер вам не спадабаўся?
- Пытанні пасля прагляду:
- Якога гістарычнага падзеі прысвечаны трэйлер фільма?
- Хто паказаны агрэсарам, а хто ахвярай?
- Якія вобразы выкарыстоўвалі аўтары для таго, каб драматызаваць падзеі?
- Да якіх пачуццям, на ваш погляд, апелююць аўтары? Якія эмоцыі імкнуцца выклікаць?
Спасылка на трэйлер: https://youtu.be/_sjV8a0yp5Q
2. Аналіз палітычных плакатаў і карыкатуры.
Ва ўзброеных канфліктах, якімі прасякнута ўся гісторыя Найноўшага часу, урады ваюючых краін досыць вялікую ўвагу надавалі і працягваюць надаваць прапагандзе. У першай палове XX стагоддзя адной з асноўных і найбольш эфектыўных формаў прапаганды з'яўляўся палітычны плакат. Пасродкам яркіх вобразаў, яркага шрыфта і запамінальных фраз, плакат, уздзейнічаючы на эмоцыі чалавека, падахвочвае яго да пэўных дзеянняў, прымушае верыць таму паведамленню, якое закладзена ў змесце. Параўнальны аналіз польскага і савецкага палітычных плакатаў не толькі дазволіць лепш зразумець, як працавалі механізмы прапаганды таго часу, але і прадэманструе відавочныя адрозненні ва ўспрыманні самой вайны. З гэтай жа мэтай будзе выкананы і аналіз карыкатуры, якая адлюстроўвае бачанне канфлікту з пазіцыі трэцяга боку - прадстаўнікоў беларускага нацыянальнага руху.
Настаўнік прапануе навучэнцам азнаёміцца з планам аналізу медыятэкстаў (плакат, карыкатура), задаць удакладняючыя пытанні, пасля чаго раздае першай і другой групе копіі палітычных плакатаў - польскага і савецкага, трэцяй групе - копію беларускай карыкатуры. Чаканыя вынікі працы груп прыводзяцца ніжэй.
План аналізу палітычнага плаката:
- Вызначыце падзею, якой прысвечаны плакат;
- Вызначыце, калі, па чыёй палітычнай замове, для якой аўдыторыі плакат быў створаны;
- Прааналізуйце персанажаў і сімвалы плаката;
- Сфармулюйце паведамленне, якое плакат быў прызваны данесці да сваёй аўдыторыі.
Група I. Аналіз савецкага палітычнага плаката «Свіння, выдрэсіраваная ў Парыжы» (прым. 1).
1) Плакат адлюстроўвае мэту, якую мела на Польшча ў пачатку вайны - адрадзіць Рэч Паспалітую ў межах 1772 года
2) Плакат быў створаны ў 1920 г. па замове ўрада РСФСР. Мэтавая аўдыторыя - усё прыхільнікі савецкай улады.
3) Мастак намаляваў суперніка Савецкай Расеі ў выглядзе свінні ў старадаўнім галаўным уборы з надпісам «яснавяльможная Польшча» - відавочная адсылка да шляхецкага мінулага. Доўгія вусы - магчымы намёк на знешнасць Юзэфа Пілсудскага. Дакумент з надпісам «межы 1772 году» сімвалізуе мэту, якую мела Польшча ў вайне. Свінню трымае на руках тоўсты чалавек - тыповы вобраз прадстаўніка буржуазіі, які фарміруецца савецкай прапагандай. Ён сімвалізуе капіталістычную Францыю, якая падтрымлівала Польшчу ў вайне.
4) Магчыма, паведамленне гучала б наступным чынам: «Асцерагацца няма чаго - такі вораг нам не страшны».
Група II. Аналіз польскага палітычнага плаката «Да зброі!» (Прым. 2).
1) Верагодней за ўсё, плакат адлюстроўвае падзеі 1920 г. - паспяховае контрнаступленне Чырвонай Арміі, якая працягнула паход у напрамку Варшавы.
2) Плакат быў створаны ў 1920 г. па замове польскага ўрада. Мэтавая аўдыторыя - патэнцыйныя добраахвотнікі, грамадзяне Польшчы, здольныя трымаць у руках зброю.
3) Мастак намаляваў Чырвоную Армію ў выглядзе трёхгаловага цмока - быліннай пачвары з рускіх народных казак. Цмока імкнецца зваліць штыком чалавек ва ўніформе польскага салдата. Аднак пакуль незразумела, хто пераможа ў гэтым супрацьстаянні - пачвара напірае на салдата, які можа зваліцца, страціўшы раўнавагу. Цмок афарбаваны ў чырвоны колер, які сімвалізуе рэвалюцыю, савецкую ўладу і яе войска.
4) Акрамя таго, што плакат змяшчае прамы заклік уступаць добраахвотнікам у польскую армію, магчымая і іншая трактоўка паведамлення: «Лёс краіны залежыць ад кожнага».
План аналізу карыкатуры:
- Вызначыце падзея, якому прысвечана карыкатура;
- Каго адлюстраваў мастак? Якія сімвалы ён выкарыстаў ?;
- Якое дачыненне да персанажаў - станоўчае ці адмоўнае - фармуе карыкатура ?;
- Вызначыце палітычную пазіцыю аўтара.
Група III. Аналіз беларускай карыкатуры «Далоў ганебны рыжскі падзел!» (Прым. 3).
1) Карыкатура прысвечана наступствам Рыжскай мірнай дамовы, у выніку якога тэрыторыя Беларусі апынулася падзеленай на тры часткі: заходняя частка знаходзілася ў складзе Польшчы, усходняя - у складзе РСФСР, і толькі 6 паветаў цэнтральнай Беларусі складалі тэрыторыю ССРБ. Аўтар пры гэтым не вылучае ССРБ як самастойную дзяржаву, дэманструючы, што цэнтральная Беларусь, як і ўсходняя, знаходзілася ў арбіце ўплыву Савецкай Расіі.
2) Мастак намаляваў персанажаў, якія раздзіраюць тэрыторыю Беларусі на дзве часткі, у касцюмах польскага шляхціца і салдата-чырвонаармейца, якія сімвалізуюць краіны, якія падпісалі Рыжскую мірную дамову.
3) Карыкатура фармуе адмоўнае стаўленне да персанажаў, дэманструючы іх варожае стаўленне да беларускай дзяржаўнасці.
4) Палітычная пазіцыя аўтара выяўляецца ў форме лозунгаў «Далоў ганебны рыжскі падзел!» і «Няхай жыве вольная непадзельная сялянская Беларусь!», а контуры разарванай тэрыторыі даюць падставу выказаць здагадку, што аўтар быў прыхільнікам існавання Беларускай дзяржавы ў этнаграфічных межах пражывання беларускага этнасу.
У рамках абмеркавання вынікаў праведзенай групамі работы, настаўнік можа прапанаваць вучням параўнаць польскі і савецкі плакаты - назваць іх падабенства і вызначыць, у чым заключаюцца адрозненні. Мяркуецца, што вучні самастойна прыйдуць да высновы аб тым, што абодва плаката пераследуюць агульную мэту - стварэнне негатыўнага вобразу ворага, аднак сродкі дасягнення мэты выкарыстоўваюць розныя. Польскі плакат апелюе да патрыятычных настрояў, заклікаючы змагацца, каб абараніць радзіму, у той час як савецкі плакат мае на мэце сфармаваць пагардлівыя адносіны да суперніка.
 |
 |
 |
Спампаваць распрацоўку на рускай мове.
