Каб адзнака стала актыўнай

Па матэрыялах семінара
«Эфектыўныя метады матывацыі і ацэнкі.
Актыўная ацэнка»

Актуальнасць праблемы

З новага навучальнага года вучэбныя прадметы «Працоўнае навучанне», «Выяўленчае мастацтва» ў 3-ім класе ажыццяўляюць пераход на безадзнакавае навучанне, у якім сістэма кантролю і ацэнкі будуецца на змястоўна-ацэначнай аснове без выстаўлення адзнак. Эфектыўнасць выкарыстання безадзнакавага навучання ў адукацыйным працэсе наўпрост залежыць ад усведамлення, разумення і прыняцця педагогамі новага спосабу ацэньвання. Несумненна, цяжка будзе перабудавацца пабочнікам традыцыйнай сістэмы навучання, упэўненым, што выманне з навучальнага працэсу адзнакі прывядзе да агульнай дэзарыентацыі ў пошуку сэнсу вучэбнай дзейнасці вучнямі, а працу педагога зробіць яшчэ больш працаёмістай, бо адзнака заўсёды была стымулам навучальных дасягненняў. Не менш складаным, а можа і немагчымым, будзе прыняцце безадзнакавага навучання педагогамі, якія не задумваюцца аб важнасці і неабходнасці пераўтварэння адукацыйнага працэсу з улікам развіцця асабовых якасцяў школьніка, а толькі фармальна выконваюць інструкцыі, спушчаныя звыш. Але толькі зацікаўленасць і актыўнае выкарыстанне патэнцыялу безадзнакавага навучання педагогамі ў развіцці творчых здольнасцяў сваіх выхаванцаў дасць магчымасць змяніць статус прадметаў «Працоўнае навучанне» і «Выяўленчае мастацтва», пераводзячы іх з разраду павучальна-навучальных вучэбных дысцыплін у прадметы развіццёвага навучання. Бо творчыя здольнасці, як і ўзровень праявы творчай актыўнасці, нельга вымераць эталонам адзнакі, паколькі творчасць, як і сама асоба дзіцяці, індывідуальная. Вядома ж, да дадзенага новаўвядзення можна ставіцца па-рознаму, але галоўнае, неабходна памятаць, што ў аснове педагагічнай дзейнасці знаходзіцца асоба дзіцяці з яго інтарэсамі, здольнасцямі і магчымасцямі.

Рознае стаўленне педагогаў да праблемы развіцця творчых здольнасцяў малодшых школьнікаў фармуе розныя падыходы да выкладання вучэбных прадметаў і, вядома ж, дае розныя вынікі педагагічнай дзейнасці. Ці можа традыцыйная сістэма навучання, заснаваная на рэпрадуктыўным спосабе падачы ведаў навучэнцам, выйсці за межы выканальніцкага ўзроўню, забяспечваючы аб’ектыўнасць ацэньвання вынікаў творчай дзейнасці на эўрыстычным і крэатыўным узроўнях развіцця? Сумнеўна. Для таго, каб ацаніць творчыя здольнасці дзіцяці на эўрыстычным і крэатыўным узроўнях, неабходна спачатку даць магчымасць навучэнцам выявіць іх. Як паказвае практыка, выкладанне прадметаў «Выяўленчае мастацтва» і «Працоўнае навучанне» ў школах рэспублікі грунтуецца на традыцыйнай сістэме навучання, дзе асновай з’яўляецца работа па ўзоры (рэпрадуктыўны метад навучання), а гэта значыць, што педагогі добрасумленна забяспечваюць усіх вучняў толькі неабходнымі ведамі, уменнямі і навыкамі ў адпаведнасці з вучэбнымі праграмамі. Пры такой сістэме навучання ўлік інтарэсаў, здольнасцяў, магчымасцяў навучэнцаў аказваецца неабавязковым і практычна немагчымым, бо арыенцірам навучання з’яўляецца не індывідуальнасць кожнага дзіцяці, а праца на сярэдняга вучня (хтосьці лепш, хтосьці горш, але з заданнем справіліся ўсе). Ці магчыма пры такой сістэме навучання адрозніваць, вызначаць, стымуляваць і аб’ектыўна ацэньваць творчыя дасягненні кожнага дзіцяці? На мой погляд, не падаецца магчымым!!! Вось і атрымліваецца, калі мы пакідаем у якасці асновы навучання традыцыйную сістэму выкладання (нават калі мы яе назавем асабова-арыентаванай, гуманістычнай, дыферэнцыраванай і г.д.) сэнсу ў безадзнакавым навучанні няма і не будзе. Сэнс і вынік выявіцца толькі тады, калі ў сістэме працы педагога з’явіцца метадычны інструментар, здольны ў вучэбнай дзейнасці выяўляць, дыферэнцыяваць, стымуляваць інтарэсы, магчымасці, здольнасці кожнага вучня з мэтай яго самарэалізацыі ў творчай дзейнасці.

Развіццёвае асяроддзе і яго роля

Кожнаму чалавеку ў той ці іншай ступені ўласцівая здольнасць да творчасці, аднак раскрываецца і развіваецца яна неаднолькава, паколькі для яе рэалізацыі неабходныя пэўныя сацыяльныя ўмовы, пэўны тып мыслення і ўзровень самасвядомасці, творчая атмасфера, наяўнасць пэўных ведаў, генетычна і сацыяльна сфармаваных уласцівасцяў і якасцей асобы. Пры пэўных умовах развіцця адбываецца інтэнсіўнае назапашванне неабходнага досведу (рэпрадуктыўнага і творчага), які забяспечвае актыўнасць асобы на наступных этапах развіцця здольнасцяў, у творчай дзейнасці.

Створаная настаўнікам атмасфера добразычлівасці, даверу, суперажывання, павагі дазволіць вучню імкнуцца да найбольш поўнага раскрыцця сваіх магчымасцяў. Бачачы, як шануецца яго годнасць, самастойная думка, творчы пошук, ён будзе імкнуцца да вырашэння больш складаных задач. Яму вельмі важна адчуваць, што з ім лічацца, цэняць яго меркаванне, давяраюць. У магчымасцях настаўніка стварэнне такога асяроддзя і ўмоў, якія спрыяюць даверлівым адносінам, прадстаўляюць дзецям магчымасць свабодна выказваць свае меркаванні, уносіць прапановы, ажыццяўляць самастойны выбар. Не менш важным з’яўляецца стварэнне сітуацыі поспеху, якая дазваляе кожнаму школьніку адчуць сябе здольным да пераадолення любых цяжкасцяў. Асабліва ў гэтым маюць патрэбу дзеці з няўстойлівай або зніжанай самаацэнкай, для якіх сітуацыі няўдачы з’яўляюцца асабліва цяжкімі, выклікаючы падвышаны неспакой і замкнутасць, што адмоўна сказваецца на выяўленні сваіх магчымасцяў. Асабова-арыентаваныя, гуманістычныя, дзейнасныя падыходы да арганізацыі адукацыйнага працэсу спрыяюць паўнавартаснаму развіццю асобы, ствараюць асаблівую атмасферу, якая ўсталёўвае раўнавагу паміж рэальнымі магчымасцямі і прыроднымі патрэбамі дзіцяці. У такім асяроддзі вучань не атрымлівае гатовыя веды, а вучыцца здабываць іх самастойна, у працэсе назірання за жывой прыродай, на аснове ўласнага вопыту. Пры гэтым, асноўнай мэтай развіцця асобы малодшага школьніка будзе выступаць не аб’ём ведаў, а ўменне самастойна і прадуктыўна распараджацца імі.

Паслядоўнасць у развіцці творчасці малодшых школьнікаў

Найбольш прадуктыўным у развіцці творчасці з’яўляецца малодшы школьны ўзрост. Гэта перыяд фармавання падмурка асобы: сацыяльна значных якасцяў, асноў светапогляду, звычак, развіцця пазнавальных здольнасцяў, канструявання шматстайных адносін з навакольным светам. Творчая асоба малодшага школьніка – гэта асоба, якая, валодаючы творчай скіраванасцю і творчымі здольнасцямі, стварае шляхам прымянення арыгінальных спосабаў дзейнасці аб’ектыўна або суб’ектыўна новыя матэрыяльныя або духоўныя каштоўнасці. Фармаванне творчай асобы адбываецца ў дзейнасці, якая характарызуецца актыўнасцю, індывідуальнасцю і паслядоўнасцю развіцця. Паслядоўнасць развіцця можна прадставіць у выглядзе трох этапаў: матывацыйна-назапашвальны (рэпрадуктыўны ўзровень развіцця творчых здольнасцяў), адаптацыйна-практычны (эўрыстычны ўзровень развіцця творчых здольнасцяў), творча-пошукавы (крэатыўны ўзровень развіцця творчых здольнасцяў). Улік індывідуальнасці і захаванне паслядоўнасці ў фармаванні творчых здольнасцяў малодшага школьніка ў адукацыйным працэсе пачатковай школы дазволіць ад працы па ўзоры дасягнуць вынікаў самастойнай крэатыўнай дзейнасці. Разгледзім больш падрабязна нюансы развіцця творчых здольнасцяў малодшага школьніка на кожным з этапаў. Матывацыйна-назапашвальны этап забяспечвае фармаванне рэпрадуктыўнага ўзроўню развіцця творчасці, заключаецца ў развіцці матывацыі малодшых школьнікаў да мастацка-канструктарскай дзейнасці. Гэта спецыяльна арганізаваная вучэбная дзейнасць, якая ўлічвае ўзроставыя асаблівасці дзяцей, заснаваная на авалоданні пасільным пазнавальным матэрыялам (ад простага да складанага), стымулюючая цікавасць да працэсу і выніку дзейнасці, здольная матываваць малодшага школьніка да развіцця творчай актыўнасці ў засваенні мастацка-канструктарскай дзейнасці. На дадзеным этапе адбываецца назапашванне ведаў, уменняў, навыкаў, неабходных для ажыццяўлення мастацка-канструктарскай дзейнасці і развіцця творчай актыўнасці. Пазнавальная матывацыя будзе з’яўляцца вядучай на дадзеным этапе развіцця.

Адаптацыйна-практычны этап забяспечвае развіццё творчых здольнасцяў на эўрыстычным узроўні, характарызуецца актуалізацыяй ведаў у ажыццяўленні мастацка-канструктарскай дзейнасці на практыцы. З апорай на назапашаныя веды і ўменні навучэнцаў, настаўнік арганізуе адукацыйны працэс, нацэлены на праявы самастойнасці ў ажыццяўленні практычнай працы. Адной з умоў, на дадзеным этапе развіцця, будзе з’яўляцца стымуляванне цікавасці да самастойнай творчасці, якое выяўляецца ў атрыманні выніку па зададзеным алгарытме без прыцягнення дапамогі дарослага. На дадзеным этапе малодшыя школьнікі павінны ўмець вылучаць розныя ўласцівасці прадметаў, з’яў, суадносіць іх з тэхналагічным працэсам, аналізаваць, абагульняць, параўноўваць і рабіць высновы аб рацыянальным іх выкарыстанні ў вырабе рэчаў. Гэтая дзейнасць патрабуе ад навучэнцаў праявы такіх асабовых якасцей, як самастойнасць, назіральнасць, кемлівасць, ініцыятыўнасць, што спрыяе развіццю творча-актыўнай асобы. Пашырае магчымасці развіцця творчасці адукацыйны працэс арганізаваны на аснове калектыўнага супрацоўніцтва.

Творча-пошукавы этап забяспечвае крэатыўны ўзровень развіцця творчых здольнасцяў малодшых школьнікаў і заключаецца ў праяве творчай актыўнасці ў адносінах да працэсу мастацка-канструктарскай дзейнасці. Назапашаны досвед (сацыяльны, навучальны, тэхналагічны) дазваляе дзіцяці рэалізаваць свой творчы патэнцыял ва ўмовах развіццёвага асяроддзя; дае магчымасць дасягаць арыгінальных рашэнняў у канструяванні, прагназаваць і апярэджваць вынік, ствараць ўзоры, вартыя высокай эстэтычнай і інтэлектуальнай ацэнкі. З пазіцыі прадуктыўнасці выкарыстання формаў мастацка-канструктарскай дзейнасці на творча-пошукавым этапе развіцця творчай актыўнасці, можна канстатаваць факт самастойнай інтэрпрэтацыі назапашаных навучэнцамі ведаў на практыцы. Асаблівая роля ў развіцці творчасці на творча-пошукавым этапе належыць калектыўнай творчасці, якая дазваляе прадуктыўна фармаваць не толькі веды ў галіне мастацка-канструктарскай дзейнасці, але і ўлічваць інтарэсы, схільнасці і магчымасці вучняў, падаючы «прастору» для вольнай творчасці.

Як мы бачым, развіццё творчых здольнасцяў – заканамерны і паслядоўны працэс, які не можа ажыццяўляцца спантанна і выбарачна. Парушэнне яго паслядоўнасці або працягласці не дазволіць дасягнуць максімальнага выніку ў справе развіцця творчых здольнасцяў малодшага школьніка. Развіццё творчасці малодшага школьніка спыніцца на тым узроўні, магчымасці для рэалізацыі якога прадугледжвае адукацыйная (развіццёвая) прастора. Так, традыцыйная сістэма адукацыі, заснаваная на рэпрадуктыўных метадах навучання, дазваляе малодшым школьнікам набыць прадугледжаныя вучэбнай праграмай веды, уменні, навыкі па прадмеце і прымяніць іх у творчай дзейнасці, але пад кіраўніцтвам настаўніка. Гэта кажа аб тым, што традыцыйная сістэма навучання дазваляе рэалізаваць у поўным аб’ёме толькі рэпрадуктыўны і часткова эўрыстычны этапы развіцця творчасці малодшых школьнікаў. Выхад на крэатыўны ўзровень развіцця не прадугледжаны, а адпаведна – не магчымы.

Свабода творчасці

Як бы мы не імкнуліся, выкарыстоўваючы рэпрадуктыўныя метады навучання, акцэнтаваць сваю ўвагу на стымуляванне развіцця творчых здольнасцяў дзяцей (вербальна, з дапамогай ацэньвання), мы можам казаць толькі аб магчымасцях развіцця здольнасцяў у рамках рэпрадуктыўнага навучання. Гэтая сітуацыя нагадвае птушку ў клетцы. Птушка патэнцыйна можа: лётаць, спяваць, віць гнёзды, выхоўваць птушанят, але, знаходзячыся ў клетцы, яна толькі можа спяваць... Павялічваючы памеры клеткі, мы можам толькі часткова аблегчыць яе долю ў рэалізацыі сваіх магчымасцяў, а выпусціўшы яе, мы дазволім ёй рэалізаваць іх цалкам. Так і з вучнем. Разгледзець творчы патэнцыял малодшага школьніка магчыма толькі ў прадуктыўнай свабоднай дзейнасці, якая дазваляе вучню самастойна вызначыць сваю ролю, цікавасць, магчымасць і ступень удзелу ў творчым працэсе. Адукацыйны працэс пабудаваны на аснове свабоднай творчасці грунтуецца на прынцыпах: асабова-арыентаванага навучання (камфортнасць, узаемаразуменне, узаемападтрымка, запатрабаванасць, актуалізацыя ведаў і рэалізацыя магчымасцяў з улікам тэмпераменту, здольнасцяў, схільнасцей, інтарэсаў, матывіраванасці, ведаў, ідэйнасць і г.д.); гендарнага падыходу (магчымасць уліку інтарэсаў хлопчыкаў і дзяўчынак); праблемнага навучання (самастойнасць і ініцыятыўнасць ў вырашэнні задач адкрытага тыпу); развіццёвага навучання (навучанне «у зоне бліжэйшага развіцця»); крэатыўнасці (імкненне да арыгінальнасці, вынаходлівасці, самарэалізацыі); дэмакратычнасці (прадастаўленне права выбару, меркаванні, улік жаданняў); вітагеннай адукацыі (актуалізацыя жыццёвага вопыту асобы, яе інтэлектуальна-псіхалагічнага патэнцыялу ў адукацыйных мэтах).

Арганізацыя адукацыйнага працэсу на аснове свабоднай творчасці дазваляе ўлічваць чатыры тыпы свабоды, неабходных для выхавання стваральнай асобы: свабода для аналізу і даследаванняў, свабода для пошуку і дапытлівасці, свабода выказвання, свабода быць самім сабой. Захаванне прадстаўленых тыпаў свабоды дазволіць навучыць дзіця ўменню супрацоўнічаць, паважаць чужую ініцыятыву, абараняць уласныя ідэі, каардынаваць сваю дзейнасць, аб’ектыўна ацэньваць вынікі індывідуальнай працы і калектыўнага творчасці, максімальна выкарыстаць назапашаны вопыт, фантазіяваць, вынаходзіць, а галоўнае – яна дазваляе вучню пастаянна знаходзіцца ў «зоне найбліжэйшага развіцця».

Актыўная адзнака

Бесперапыннасць і выніковасць адукацыйнага працэсу вызначае ацэначная дзейнасць педагога, узаемаацэнка і самаацэнка навучэнцаў. Вельмі важна, каб ажыццяўляемая ацэнка вынікаў дзейнасці навучэнцаў была па-сапраўднаму выніковай, якая адлюстроўвае не толькі рэальны стан ведаў, уменняў і навыкаў, асабовы рост вучня, яго перспектывы развіцця, але і вызначае больш перспектыўныя метады навучання. Такога роду ацэнку называюць Актыўнай.

Ажыццяўленне актыўнай ацэначнай дзейнасці пачынаецца з планавання ўроку, з мэтапастаноўкі. Акрамя традыцыйнай мэты ўрока, якая змяшчае планаваны вынік навучання, эфектыўна ўнесці ў канспект урока тую ж мэту ўрока, але для дзяцей на зразумелай для іх мове. Напрыклад:

Тэма ўрока: Рамонт адзення. Прышыванне гузікаў.
Мэта ўрока (для настаўніка): Пазнаёміць навучэнцаў з алгарытмам і рознымі варыянтамі прышывання гузікаў з чатырма адтулінамі.
Мэта ўрока (для вучняў): вы навучыцеся самастойна замацоўваць гузікі з чатырма адтулінамі на тканіне, выкарыстоўваючы 3 розныя спосабы прышывання.

Такі падыход дасць магчымасць у даступнай форме данесці да вучняў канкрэтную інфармацыю аб тым, што і для чаго яны будуць рабіць на ўроку, у канцы ўрока гэта дазволіць навучэнцам самастойна вызначыць плённасць сваёй дзейнасці і дасягнутасць пастаўленай перад імі мэты.

Наступным этапам ажыццяўлення актыўнага ацэньвання з’яўляецца вызначэнне крытэрыяў ацэнкі (разам з навучэнцамі), якія дадуць магчымасць па завяршэнні практычнай дзейнасці аб’ектыўна ацаніць сваю працу, працу таварыша, групы і атрымаць кампетэнтныя, абгрунтаваныя заўвагі. Напрыклад:

Пры прышыванні гузікаў:
захаванне тэхнікі бяспекі працы з нажніцамі і іголкай;
захаванне паслядоўнасці прышывання гузікаў;
раўналежнасць шыўкоў;
акуратнасць пярэдняга і сподняга боку загатоўкі;
наяўнасць 3-х узораў прышытых гузікаў рознымі спосабамі.

Кіруючыся дадзенай інструкцыяй, кожны вучань будзе будаваць сваю практычную дзейнасць з улікам крытэрыяў, якія вызначаюць якасць выкананай працы. Такі падыход гарантуе максімальную якасць і аб’ектыўнасць ацэньвання выніку дзейнасці. Любы настаўнік, маючы на ўроку спіс крытэрыяў дзейнасці навучэнцаў, з лёгкасцю зможа правесці ацэнку работы навучэнцаў, навучэнцамі або арганізаваць самаацэнку.

Вялікую ролю ў планаванні і пры правядзенні ўрока грае выкарыстанне прыёмаў, якія спрыяюць падвышэнню матывацыі вучняў да самастойнай дзейнасці творчага характару. Як адзін з прыкладаў, выкарыстанне ключавых пытанняў. Ключавыя пытанні – гэта своеасаблівыя задачы праблемнага характару, якія дазваляюць не толькі задумацца аб неабходнасці вывучэння прапанаванага настаўнікам матэрыялу, але і прыняць актыўны ўдзел у яго засваенні для пошуку ісціны. Напрыклад:

Пытанні рознага ўзроўню складанасці (улічваюць ўзрост дзяцей, ступень зацікаўленасці ў канструктарскай дзейнасці і канчатковы вынік практычнай дзейнасці):
- Што я павінен умець і ведаць, каб гэтак жа хутка і якасна прышываць гузікі, як мама?
- Ці можна на аснове прышытых гузікаў зрабіць вешалку для адзення?
- Ці можна, прышываючы гузікі на тканіну, зрабіць твор мастацтва?

Ключавыя пытанні павінны заахвочваць вучняў да разваг, прадастаўляць магчымасць дэманстрацыі ведаў, уменняў, навыкаў, вызначаць перспектывы далейшага развіцця. Пошук адказаў на пастаўленае пытанне можа ажыццяўляцца шляхам спробаў і памылак індывідуальна і ў парах, але абавязкова самастойна. Педагогу не трэба спяшацца з атрыманнем адказу на пастаўленае пытанне, можна першапачаткова выслухаць здагадкі, абмеркаваць іх у парах, групах, а па выніках практычнай дзейнасці пераканацца ў іх правільнасці або абсурднасці, з дапамогай вуснага абмеркавання, дэманстрацыі практычных эксперыментаў або нагляднай ілюстрацыі канчатковага выніку працы.

Не менш важным момантам у планаванні работы на ўроку з’яўляецца вызначэнне сувязі з папярэднімі ведамі навучэнцаў. Гэтая пазіцыя неабходная для таго, каб настаўнік, як і самі вучні, адчувалі эфект руху наперад у ведах, уменнях і навыках па дадзенай тэме (у дадзенай тэхніцы, тэхналогіі). Напрыклад:

На мінулых ўроках мы:
навучыліся ўжываць правілы работы з нажніцамі і іголкай;
навучыліся трымацца тэхнікі бяспекі пры рабоце з нажніцамі і іголкай;
навучыліся ствараць паралельныя шыўкі на тканіне;
навучыліся прышываць гузік з дзвюма адтулінамі;
навучыліся фіксаваць нітку на тканіне ў канцы працы.

Індывідуальны падыход да ажыццяўлення ацэначнай дзейнасці навучэнцаў дазваляе фіксаваць паспяховасць і не паспяховасць у засваенні таго ці іншага віду дзейнасці. Калі вучнем на мінулых занятках былі дапушчаныя памылкі, ён не справіўся з аб’ёмам працы, то ў гэты раз яму неабходны індывідуальны падыход, дапамога настаўніка ці аднакласніка. Актуалізацыя ведаў дазваляе моцным вучням рухацца наперад, а слабым наганяць упушчанае і будаваць сваю траекторыю росту.

Ключавым момантам ажыццяўлення актыўнай ацэнкі з’яўляецца зваротная сувязь, якая дазваляе педагогу ў вуснай ці пісьмовай форме выказаць свае заўвагі, прапановы ў дачыненні да працэсу і выніку дзейнасці навучэнца. Вусны або пісьмовы дыялог павінен будавацца на аснове павагі, добразычлівасці, дэмакратычнасці. Кожны вучань мае права пагадзіцца ці не пагадзіцца з прапановамі і заўвагамі настаўніка, прапанаваўшы сваё бачанне дадзенага пытання, аргументацыю свайго пункту гледжання. Індывідуальны падыход да ажыццяўлення зваротнай сувязі дасць магчымасць настаўніку ў індывідуальным парадку, пасля ўрокаў, пагаварыць з вучнем аб яго праблемах і дасягненнях, разам вызначыць планы далейшага развіцця. Змястоўнасць зваротнай сувязі вызначаецца наяўнасцю наступнай інфармацыі: вызначэнне станоўчых момантаў у выніках дзейнасці; указанне на недахопы вынікаў працы і вызначэнне магчымасцяў яе дапрацоўкі, удасканалення; падказкі аб магчымых варыянтах паляпшэння работы; складанне планаў і перспектыў далейшага развіцця. З пазіцыі педагагічнай дзейнасці зваротная сувязь дае магчымасць настаўніку прааналізаваць сваю педагагічную дзейнасць і выпрацаваць меркаванне аб эфектыўнасці карыстаных метадаў навучання і неабходнасці іх ўдасканалення.

Актыўнае безадзнакавае навучанне

Усведамленне і разуменне педагагічных праблем настаўнікам, уменне іх прафесійна вырашаць дае вучню шанец усвядоміць і рэалізаваць сябе як самабытную творчую асобу. Сучасны этап развіцця адукацыі, накіраваны на асабова-арыентаванае навучанне дазваляе вызначыць асноўную постаць педагагічнага працэсу, якой з’яўляецца дзіця са сваімі інтарэсамі, здольнасцямі і магчымасцямі. Кожны з настаўнікаў мае права абраць сваю пазіцыю і выпрацаваць сваё стаўленне да арганізацыі безадзнакавага навучання. Я свой выбар зрабіў і лічу, што выкарыстанне безадзнакавага навучання на уроках «Працоўнага навучання» і «Выяўленчага мастацтва» настаўніку і вучням дазволіць:

• ажыццяўляць ўлік асабовага росту ў фармаванні і развіцці мастацка-творчых здольнасцей малодшых школьнікаў;
• рэалізаваць магчымасці самааналізу і самаацэнкі ў падвышэнні творчых дасягненняў навучэнцаў;
• атрымаць магчымасць самаразвіцця, і самарэалізацыі ў дзейнасці творчага характару;
• ажыццяўляць дзейнасць творчага характару ў «зоне актуальнага і бліжэйшага развіцця» на аснове інтарэсаў, магчымасцяў і здольнасцяў малодшых школьнікаў;
• выкарыстоўваць магчымасці выяўлення і стымулявання творчага патэнцыялу асобы малодшага школьніка;
• ажыццяўляць ацэньванне ведаў, вынікаў дзейнасці вучняў на аснове крытэрыяльна падыходу.

Калі вы для сябе вырашылі і зрабілі выбар на карысць развіцця асабовых якасцяў школьніка, то варта яшчэ раз удакладніць паслядоўнасць арганізацыі Актыўнай ацэнкі ў навучальным працэсе: 

- у пачатку кожнага ўрока паведамляць навучэнцам мэты і задачы вучэбнай дзейнасці, якія дазваляюць вызначыць не толькі кірунак дзейнасці на дадзеным уроку, але і самастойна ацаніць ўзровень іх дасягненняў па заканчэнні навучальнага працэсу; 
- вызначаць крытэрыі ацэнкі дзейнасці і выніку (iндывiдуальнага або сумеснага) разам з навучэнцамі, што будзе асновай падвядзення вынікаў дзейнасці на ўроку і спросціць працэс арганізацыі узаемааналізу або самааналізу вынікаў дзейнасці; 
- ажыццяўляць засваенне новага матэрыялу, адаптацыю ці інтэрпрэтацыю пройдзенага на аснове праблемных пытанняў, сітуацый, скіраваных на самастойнае рашэнне; 
- ацэньванне ажыццяўляць у вуснай ці пісьмовай форме ў выглядзе дыялагічных каментарыяў, якія адлюстроўваюць: станоўчыя бакі працы, парады па яе паляпшэнні з пункту гледжання педагога, згоду ці аргументы нязгоды з пазіцыі навучэнца; 
- ажыццяўляць супрацоўніцтва навучэнцаў у творчай дзейнасці: парады, дапамога, ацэньванне; 
- ажыццяўляць самаацэнку дзейнасці і планаваць сваё далейшае развіццё

Упэўнены, такі падыход да арганізацыі творчай дзейнасці школьнікаў дазволіць вам ацэнку зрабіць не толькі актыўнай, але і рэзультатыўнай.

Творчых поспехаў вам і вашым выхаванцам!


М.В. Кудзейка,
ст. выкладчык кафедры педагогікі вышэйшай школы і сучасных выхаваўчых тэхналогій БДПУ ім. М. Танка