Грамадства як сістэма.
Практыкаванне-гульню можна правесці на ўроку грамадазнаўства,10 клас, падчас класнай ці інфармацыйнай гадзіны, у якасці мерапрыемства падчас прадметнага тыдня.
Мэта: вучні будуць ведаць структуру грамадзянскай супольнасці і функцыі розных сацыяльных інстытутаў: дзяржавы, рэлігіі, бізнесу, войска, культуры...
Практыкаванне “Каралева”
Настаўнік чытае казку.
Каралева
У адным каралеўстве жылі Кароль і Каралева. Жылі яны ў замку, які быў пабудаваны на выспе пасярод глыбокага возера і акружаны высокім мурам. Да замка вёў шлях праз мост, а каля брамы стаяў Стражнік.
Каралеву, як гэта часта бывае ў Каралеўскіх сем'ях, аддалі замуж па разліку, вельмі маладой і супраць яе жадання. Аднойчы Кароль сабраўся ў паход. Перад адпраўкай ён забараніў Каралеве выходзіць з замка і выдаў таемны загад для Стражніка. У ім гаварылася, што з замка можна ўсіх выпускаць, але нельга нікога ўпускаць.
Як толькі Кароль з'ехаў, Каралева, скарыстаўшыся свабодай, выбегла з замка, каб сустрэцца са сваім старым Добрым сябрам, які жыў у навакольнай вёсцы. Там яны добра бавілі час, ім разам было весела і цікава. Але Каралеве трэба было вярнуцца ў замак да прыезду Караля.
Каля варот замка Каралева сустрэла Стражніка, які перапыніў яе.
- Прапусці мяне! - сказала Каралева
- Не! У мяне загад Караля нікога не ўпускаць!
- Але я твая Каралева.
- Я на службе ў Караля і не магу парушаць яго загады.
Каралева зразумела, што ўвайсці ў браму немагчыма і вырашыла скарыстацца таемным ходам, размешчаным з супрацьлеглага боку замка. Але, каб дабрацца да таемнага ходу, трэба было пераплыць вялізнае халоднае возера. На беразе возера быў Лодачнік з лодкай.
Каралева ўзмалілася:
- Дапамажы перабрацца на той бераг!
- Няма праблем, адзін срэбны талер і Вы на тым беразе!
- У мяне няма з сабой грошай, але я Каралева і, калі ты мне дапаможаш, я шчодра табе аддзячу. Я дам табе 10 Талераў, прычым не срэбных, а залатых.
- Мне не трэба 10 потым, я хачу 1 і зараз, - адказаў Лодачнік.
Тады Каралева вырашыла пайсці да сваёй Сяброўкі, каб пазычыць грошай. Сяброўка ў здзіўленні спытала:
- А навошта табе?
Каралева расказала сваю гісторыю ад пачатку і да канца.
- Ведаеш, Каралева, як сяброўку і жанчыну, я цябе разумею. Але ў першую чаргу я маці, у мяне ёсць сын. Я хачу каб у майго сына ў будучыні Каралём быў сын нашага Караля, а не сын нейкага твайго сябра. Я не буду табе дапамагаць у гэтай справе! - адрэзала ўсе надзеі Сяброўка.
Тады Каралева пабегла у вёску да Добрага сябра, каб папрасіць грошай.
- Але ж я -- бедны селянін, я не магу аддаць табе свае апошнія грошы, а нашы адносіны з табой без абавязацельстваў, - адказаў ёй Добры сябар.
Больш Каралеве не было каму дапамагчы і яна вырашыла рызыкнуць -- праскочыць у вароты, калі Стражнік куды-небудзь адыдзе. Дачакаўшыся моманту, яна ірванула ў вароты, але Стражнік быў вельмі дасведчаным і спрытным. Ён хутка вярнуўся, ударыў Каралеву сваёй дзідай, яна звалілася з маста і загінула.
І зараз галоўнае пытанне: Хто вінаваты ў трагедыі?
Кароль
Каралева
Стражнік
Лодачнік
Добры сябар
Сяброўка
Этап 1 Індывідуальная работа.
Заданне: Кожны вучань павінен ацаніць віну кожнага персанажа ў ступені змяншэння віны.
1 – найбольш вінаваты
6 – найменш вінаваты.
Свой варыянт адказу трэба абгрунтаваць - чаму вы так лічыце.
Этап 2 Праца ў групах.
Вучні аб’ядноўваюцца ў групы па 3-5 чалавек і выпрацоўваюць агульнае меркаванне групы наконт ступені вінаватасці ў трагедыі кожнага персанажа казкі.
Этап 3 Выпрацоўка агульнага меркавання.
Кожная група вылучае свайго прадстаўніка. Ім даецца 5 хвілін на выпрацоўку агульнага рэйтынгу. У гэты час настаўнік дае заданне астатнім удзельнікам моўчкі назіраць за працай сваіх прадстаўнікоў – наколькі настойліва і аргументавана яны адстойваюць меркаванне групы. (Добра, каб прадстаўнікі груп не ведалі пра тое, што астатнія сочаць за іхнымі паводзінамі).
Этап 4 Падсумаванне
Настаўнік дае расшыфроўку і пытаецца, як гэты казачны персанаж мог выратаваць Каралеву.
Казачнае Каралеўства – гэта мадэль будовы грамадства. Кожны персанаж увасабляе сабой пэўны сацыяльны інстытут або сферу.
- Кароль – гэта дзяржава – той, хто выдае загады, піша законы, у каго ўлада.
Інтарэсы дзяржавы павінны супадаць з інтарэсамі грамадства.
Што Кароль мог зрабіць, каб пазбегнуць трагедыі? (Паважаць свабоду і інтарэсы Каралевы, не жаніцца на маладой супраць яе волі, адпусціць яе, не даваць Стражніку недакладныя і таемныя загады… )
- Каралева – грамадзянская супольнасць, народ. Каралева не хацела жыць у несвабодзе, таму парушыла загад.
Што яна магла зрабіць, каб пазбегнуць трагедыі? (Уплываць на Караля, патрабаваць справядлівых ясных законаў, магла не вяртацца ў замак, мець уласныя грошы….)
- Стражнік – сілавыя структуры, той, у каго зброя.
Што ён мог зрабіць, каб пазбегнуць трагедыі? (Стражнік перавысіў свае паўнамоцтвы, і выконваў непразрысты дурны загад, які даў Кароль таемна.)
Сілавыя структуры ў здаровым грамадстве моцна кантралююцца.
- Лодачнік – бізнес. Гэта эканамічная сфера грамадства.
Што ён мог зрабіць, каб пазбегнуць трагедыі? (Рызыкнуць і зарабіць больш грошай, перавезці каралеву бясплатна...)
Бізнес павінен быць сацыяльна-адказным, г.зн., не толькі клапаціцца пра прыбытак і плаціць падаткі, але і ахвяраваць на дабрачыннасць. І наогул – грошы пахнуць.
- Сяброўка - інстытуты маралі (рэпутацыі): Можна папрасіць вучняў самастойна назваць інстытуты маралі ў сучасным секулярным грамадстве: царква, прэса, сям’я… Запытацца, ці яна мяняюцца.
Што Сяброўка магла зрабіць, каб пазбегнуць трагедыі?
(Разумець, што чалавечае жыццё – найвышэйшая каштоўнасць.)
- Добры сябар – інстытуты культуры, хобі, забавы…
Што ён мог зрабіць, каб пазбегнуць трагедыі?
Культура павінна мець каштоўнасны грунт, не быць аддзеленай ад маралі.
Пасля расшыфроўкі настаўнік просіць вучняў паглядзець на свой першапачатковы рэйтынг казачных персанажаў, наколькі ён супадае з фінальным варыянтам. Ці хто памяняў меркаванне? Просіць даць зваротную сувязь (пажаданні) прадстаўнікам груп, якія выпрацоўвалі канчатковы спіс.