Абнаўленне зместу школьнай адукацыі на прыкладзе Літвы

Літва
Якасць адукацыі

Кампетэнцыі - гэта гатоўнасць дзейнічаць асэнсавана

Кожная краіна распрацоўвае ўласную нацыянальную мадэль кампетэнцый, якая апісвае мэты і вынікі адукацыі

Змест кампетэнтнаснай мадэлі вызначаецца нацыянальнымі прыярытэтамі краіны, сацыяльным, культурным і эканамічным кантэкстам і адукацыйнымі традыцыямі. 

З 2020 года ў Літве на падставе аналізу стану адукацыі адбываецца паэтапнае  абнаўленне зместу адукацыі (UTA), мэтай якога з’яўляецца  павышэнне якасці агульнай адукацыі. 

У працэсе планавання абнаўлення зместу школьнай адукацыі выкарыстаны вынікі даследаванняў літоўскага грамадства і маніторынгаў  якасці адукацыі:

  1. Па выніках даследаванняў каштоўнасцей,  якія кіруюць паводзінамі чалавека і ўплываюць на развіццё грамадства, літоўскае грамадства шануе правы чалавека і свабоду асобы, але не мае салідарнасці, грамадзянскасці і талерантнасці. 

  2. Даследаванні здароўя і дабрабыту асобы паказваюць, што псіхалагічны стан значнай часткі літоўскіх навучэнцаў недастаткова добры, вучням не хапае ўмацавання навыкаў здаровага жыцця, упэўненасці ў сваіх сілах, а ў школах па-ранейшаму востра стаіць праблема здзекаў.

  3. Міжнародныя  (PISA, TIMSS,  PIRLS) і нацыянальныя даследаванні дасягненняў навучэнцаў, нягледзячы на прагрэс у асобных кірунках і абласцях, паказваюць, што поспехі літоўскіх школьнікаў у навучанні недастатковыя, не хапае сістэмнага росту вынікаў. Паводле даных даследаванняў:

  4. занадта шмат навучэнцаў у Літве не дасягаюць мінімальнага ўзроўню паспяховасці і вельмі мала дасягаюць найвышэйшага ўзроўню паспяховасці; 

  5. існуе вялікі разрыў у дасягненнях дзяўчынак і хлопчыкаў, навучэнцаў гарадскіх і сельскіх школ, навучэнцаў розных тыпаў школ;

  6. навучэнцы не авалодваюць дастатковымі навыкамі групавой работы, уменнем вучыцца, фінансавай пісьменнасцю, выкарыстаннем інфармацыйна-камунікацыйных тэхналогій і іншымі навыкамі, неабходнымі для сучаснага жыцця.

  1. Паводле аналізу, падрыхтаванага Саветам па адукацыі:

  2. змест вучэбных прадметаў у агульных праграмах недастаткова ўзгоднены паміж сабой, таму абнаўленне зместу адукацыі неабходна праводзіць больш мэтанакіравана і сістэмна – паляпшаючы гармонію паміж праграмамі і карэкціроўку аб'ёму іх зместу, падкрэсліваючы важнасць ключавых  кампетэнцый, неабходных для сталасці асобы;

  3. адсутнічае гармонія паміж адукацыйнымі мэтамі, рэалізацыяй зместу і ацэнкай дасягненняў вучняў. Укараненне фарміруючай ацэнкі ў Літве не з'яўляецца паспяховым, таму неабходна надаваць больш увагі ўмацаванню культуры ацэнкі ў школах і развіццю ацэначнай кампетэнцыі настаўнікаў.

Вынікі кампетэнтнасна-арыентаванага аналізу агульных навучальных праграм Літвы, праведзенага ў рамках праекта АЭСР Адукацыя 2030 ( Education 2030. OECD, 2018), паказалі наступнае:

  • агульныя навучальныя праграмы некаторых прадметаў у Літве больш вузкія ў параўнанні са зместам навучальных праграм іншых краін-членаў АЭСР, таму вучні не вывучаюць тое, што вывучаюць іх аднагодкі ў іншых краінах; 

  • напрамкі адукацыі і прадметы, якія да іх адносяцца, групуюцца па-рознаму, што ўплывае на мэту адукацыі і практыку арганізацыі адукацыі;

  • некаторыя асобасныя якасці, здольнасці і каштоўнасці недастаткова ўключаны або зусім не ўключаны ў агульныя праграмы (напрыклад, развіццё настойлівасці і ўстойлівасці, даверу і павагі), таму  праграмы не ствараюць перадумоў для развіцця згаданых каштоўнасцей, здольнасцей і стаўленняў;

  • асобныя кампетэнцыі (напрыклад, рашэнне праблем, крытычнае мысленне) вельмі часта ўказваюцца ў агульных праграмах розных прадметаў і ім надаецца непрапарцыйна вялікая ўвага (але прыведзеныя даныя аб дасягненнях вучняў сведчаць аб недастаткова эфектыўным развіцці гэтых кампетэнцый); 

  • выяўлена недастатковая адпрацаванасць адукацыйных прыярытэтаў у праграмах асобных прадметаў. 

 

Такім чынам, асноўным кірункам рэфармавання зместу школьнай адукацыі Літвы сталі Агульныя праграмы (Bendrosios programos (BP)) – дакумент, які рэгламентуе змест адукацыі на нацыянальным узроўні і дапамагае дасягнуць мэты пачатковай, базавай і сярэдняй адукацыі, вызначаныя ў Законе аб адукацыі Літоўскай Рэспублікі. Агульныя праграмы вызначаюць адукацыйныя вынікі, якія неабходна дасягнуць, акрэсліваюь аб'ём зместу навучання і выкладання, дэталізуюць характарыстыкі ўзроўняў дасягнення адукацыйных вынікаў.

Асацыяцыі літоўскіх педагогаў і іншыя зацікаўленыя арганізацыі, якія выступілі з рэкамендацыямі адносна абнаўлення Агульных праграм, прапанавалі:

  • удакладніць пералік кампетэнцый і іх паняцце, улічыць традыцыі, сучасныя выклікі і тэндэнцыі змен, даць больш дакладнае апісанне кампетэнцый і вынікаў іх развіцця;

  • каардынаваць змест прадметаў/адукацыйных абласцей па вертыкалі і гарызанталі, вырашаць задачы інтэграцыі зместу і перазагрузкі праграм, звязваць інтэграваныя праграмы з праграмамі прадметаў, прыводзіць прыклады інтэрфейсаў;

  • адводзіць больш важную ролю фарміруючай ацэнцы і сукупнай ацэнцы адукацыйных вынікаў.

Па выніках агляду бягучага стану былі намечаны наступныя кірункі актуалізацыі Агульных праграм:

  • узмацненне развіцця асобасных якасцей і каштоўнасцей;

  • стварэнне ўмоў для дасягнення кожным вучнем больш высокіх вынікаў.

Актуалізацыя Агульных праграм прадугледжвае: 

  • узмацненне выхавання асобасных каштоўнасцяў, сацыяльных і эмацыянальных здольнасцей, упэўненасці ў сваіх сілах, устойлівасці і крэатыўнасці;

  • сістэматычнае выхаванне даверу, павагі і талерантнасці да розных меркаванняў, культурнай разнастайнасці, нацыянальнай самасвядомасці, грамадзянскасці, культуры дэмакратычнага дыялогу і ўстойлівага развіцця; 

  • стварэнне ўмоў для дасягнення кожным вучнем больш высокіх вынікаў шляхам забеспячэння трывалай і ўстойлівай асновы ведаў; 

  • развіццё кампетэнцый на змесце вучэбных прадметаў —  уключаць адпаведны змест, накіраваны на развіццё кампетэнцый вучняў; 

  • прагназаванне адукацыйных магчымасцей у розных кантэкстах; 

  • усталяванне сувязі паміж узроўнямі, адукацыйнымі галінамі і прадметамі; 

  • забеспячэнне гармоніі адукацыйных мэт, рэалізацыі зместу і ацэнкі дасягненняў.

 

Абнаўленне рамкі кампетэнцый

У Законе аб адукацыі Літоўскай Рэспублікі кампетэнцыя вызначаецца як здольнасць выконваць пэўную дзейнасць на аснове сукупнасці набытых ведаў, навыкаў, каштоўнасцей. Вынікам адукацыі з’яўляюцца паслядоўна набытыя кампетэнцыі, якія сведчаць аб духоўнай, інтэлектуальнай і фізічнай сталасці асобы.  Кожная кампетэнцыя вызначаецца з улікам яе спецыфікі і ўнікальнасці. Кампетэнцыі развіваюцца праз змест усіх Агульных праграм. Вынікі навучання паказваюцца ў характарыстыках развіцця дасягненняў па вучэбных прадметах.

На пачатковым этапе абнаўлення Агульных праграм каманда з 13 даследчыкаў распрацоўвала рамку кампетэнцый з 1 да 12 класа і апісанне развіцця дзіцяці. Наступны этап — актуалізацыя агульнай праграмы кожнага вучэбнага прадмета ў адпаведнасці з узгодненымі кампетэнцыямі і адзінымі прынцыпамі таго, што важна развіваць. Гэтыя прынцыпы замацаваны ў Метадычных рэкамендацыях па актуалізацыі агульных праграм. Яны заклікаюць узмацніць мэтанакіраванае каштоўнаснае выхаванне навучэнцаў, развіць кампетэнцыі, неабходныя для паспяховага жыцця ў сучасным свеце, забяспечыць устойлівыя базы ведаў, звязаць змест навучання з рэчаіснасцю жыцця. Мяркуецца, што змест навучання стане асновай для развіцця кампетэнцый вучняў.

Агульныя праграмы на 2023 год утрымліваюць 7 ключавых кампетэнцый: кагнітыўную, камунікатыўную, культурную, творчую, грамадзянскую, лічбавую і сацыяльна-эмацыйную і здаровага ладу жыцця. Пры размежаванні кампетэнцый улічваліся даследаванні стану адукацыі, тэндэнцыі развіцця педагагічнай навукі, рэкамендацыі міжнародных арганізацый і магчымасці забеспячэння кампетэнцый, вызначаных у агульных навучальных праграмах. 

 

Паводле: https://staneviciaus.lt/ugdymo-turinio-atnaujinimas-uta/kompetencijomis-gristas-ugdymo-turinys

Адукацыйныя вынікі, якіх неабходна дасягнуць па агульнаадукацыйных праграмах, вызначаюцца як дасягненні ў развіцці кампетэнцый навучэнцаў. Сферы дасягненняў і дасягненні ў агульных праграмах вылучаны на аснове апісання развіцця кампетэнцый.

Рамка  кампетэнцый Літоўскай Рэспублікі

кагнітыўная (пазнавальная) кампетэнцыя: матывацыя і здольнасць пазнаваць сябе і свет, набытыя шляхам успрымання (пераймання) культурнага вопыту чалавецтва. Навучанне ў школе патрабуе сілы волі, намаганняў і настойлівасці

камунікатыўная: матывацыя і здольнасць ствараць, перадаваць і разумець веды (факты, адносіны ці асабістыя адносіны), этычна выкарыстоўваць вербальныя і невербальныя сродкі камунікацыі і тэхналогіі

грамадзянская: ідэнтычнасць і грамадзянская сіла, заснаваныя на каштоўнасцях, поглядах, ведах і практычных навыках, якія дазваляюць разам з іншымі адказна ствараць дэмакратычнае грамадства, умацоўваць дзяржаўнасць Літвы

сацыяльная, эмацыйная і здаровага жыцця: самасвядомасць і самакантроль чалавека, сацыяльная дасведчанасць, навыкі пабудовы міжасобасных адносін, адказнага прыняцця рашэнняў і клопату пра фізічнае і псіхічнае здароўе чалавека

культурная: самасвядомасць, заснаваная на ведах, актыўным культурным самавыяўленні і культурнай свядомасці

крэатыўная  (творчая): даследаванне, генерацыя, стварэнне і ацэнка творчых ідэй, прадуктаў і рашэнняў праблем, якія з'яўляюцца значнымі для сябе і іншых, захоўваючы пры гэтым гарманічныя адносіны з сабой і навакольным асяроддзем

лічбавая: матывацыя і здольнасць выкарыстоўваць лічбавыя тэхналогіі для выканання задач, навучання, вырашэння праблем, працы, зносін і супрацоўніцтва, кіравання інфармацыяй, стварэння і абмену лічбавым кантэнтам эфектыўна, бяспечна, крытычна, незалежна і этычна