Абмяркоўваем ключавыя кампетэнцыі: культурная

Складнікі, кампетэнцыі

Пачатковая (1-4)

Базавая (5-9)

Сярэдняя (10-11)

Кампетэнцыя: культурная

Веды

• распазнае і адрознівае з'явы культуры і праявы бескультур’я;

• ведае, што розныя краіны маюць розныя мовы і культуры, адрозныя ад нашай;

• ведае, што  існуе культура масавая і правераная часам;

• распазнае характэрныя рысы народнай творчасці (фальклор,  арнамент, вышыўка, выцінанка, ткацтва і інш.);

• ведае назвы і распазнае абрады гадавога кола беларускіх народных святаў (Каляды, Купалле, Дзяды і інш.), ведае  асноўныя культурныя традыцыі сваёй краіны;

• можа назваць музеі, музычныя, тэатральныя і танцавальныя  калектывы, вядомых мастакоў свайго рэгіёну пражывання;

• ведае, чаму трэба абараняць прыроду і гісторыка-культурную спадчыну; 

• ведае пра  славесныя і невербальныя зносіны  і разумее, што яны могуць мець розныя значэнні ў розных культурных групах;

• разумее, чаму неабгрунтаваныя культурныя абагульненні ў адносінах да асобных асоб і груп могуць быць шкоднымі;

• мае агульне ўяўленне пра інтэлектуальную уласнасць і неабходнасць выконваць пэўныя правілы.

• ведае найбольш важныя культурныя з'явы: каштоўнасці, ідэі, вераванні, звычаі і традыцыі  ўласнай краіны і краін Еўропы, Свету; 

• найбольш значных дзеячаў навукі, мастацтва, нацыянальнай культуры і вядомых дзеячаў культуры суседніх з Беларуссю народаў, еўрапейскай і сусветнай культур, значэнне іх работ для развіцця культуры;

• ведае асаблівасці розных відаў беларускай народнай творчасці, масавай і элітарнай культуры;

• ведае  асноўныя сродкі мастацкай выразнасці розных відаў і жанраў мастацтва, прыводзіць прыклады твораў і адрознівае жанравыя асаблівасці твораў розных відаў мастацтва;

• ведае, што  з развіццём камп’ютарных тэхналогій і пашырэннем штучнага интэлету  з’яўляюцца і развіваюцца новыя віды мастацтва са сваімі выяўленчымі сродкамі;

• ведае галоўныя музеі, музычныя, тэатральныя і танцавальныя  калектывы, вядомых мастакоў краіны; 

• разумее, што перакананні, каштоўнасці і культурныя практыкі перадаюць сэнсы і ўплываюць на пачуццё ідэнтычнасці і прыналежнасці людзей;

• усведамляе, як праяўляюцца і ўплываюць культурныя стэрэатыпы і прадузятасці ў розных формах культуры;

• ведае, што на творы мастацтва распаўсюджваецца права інтэлектуальнай уласнасці, якое ахоўваецца законам.

• ведае асноўныя дасягненні і тэндэнцыі развіцця нацыянальнай культуры ў рэгіянальным і глабальным кантэкстах;

• разумее асаблівасці мастацкай мовы твораў розных відаў, жанраў і стыляў мастацтва;

• асэнсоўвае  творы розных відаў, жанраў, стыляў (кірункаў і інш.) мастацтва;

• ведае асноўныя працы і значэнне работ галоўных дзеячаў беларускай культуры, навукі, грамадства для развіцця культуры; 

• асэнсоўвае  гісторыю і тэндэнцыі развіцця культуры суседніх краін, еўрапейскай і сусветнай культур;

• ведае сусветна вядомыя музеі, музычныя, тэатральныя і танцавальныя  калектывы, творчасць сучасных мастакоў;

• разумее, як развіваецца  ўласная і нацыянальная ідэнтычнасць;

• разумее прычыны, якія ўплываюць на розныя погляды на свет, культурныя перспектывы і камунікацыю ў міжкультурным кантэксце, а таксама важнасць захавання культурнай рзнастайнасці свету;

• разумее, якім чынам праз медыя  транслююцца  перакананні, каштоўнасці і сэнсы,як яны  ўплываюць на пачуццё ідэнтычнасці і прыналежнасці людзей і іх  культурныя практыкі;

• асэнсоўвае праявы стэрэатыпаў у  розных культурных тэкстах, апавяданнях аб сваёй нацыянальнай і іншых культурах;

• ведае правы і абавязкі праваўладальнікаў на абарону і захоўванне сваіх твораў, уключаючы вершы, раманы, песні, карціны і камп'ютарныя праграмы.

Навыкі

• параўноўвае найважнейшыя асаблівасці прыроды і разнастайныя аб’екты культуры ў бліжэйшым асяроддзі;

• уважліва слухае іншых і дзеліцца ведамі і ўласнымі  меркаваннямі пра некаторыя з найпростых культурных з'яў у бліжэйшым асяроддзі (напрыклад, уражанні ад свята, наведвання музею і інш.);

• вылучае і выкарыстоўвае  культурныя практыкі, якія збліжаюць сям'ю, сяброў, аднакласнікаў, незнаёмых людзей (напрыклад, як павітацца,  выказаць павагу, спачуванне і інш.);

• апісвае, як яго культурная ідэнтычнасць уплывае на ўзаемадзеянне з іншымі людзьмі;

• вызначае і апісвае падабенства і адрозненні паміж культурнымі групамі і ўнутры саміх груп;

• выяўляе і тлумачыць культурныя стэрэатыпы і прымхі і іх уплыў на людзей; 

• актыўна ўдзельнічае ў абрадах гадавога кола народных святаў, прадстаўленнях у школе;

• выяўляе  сябе ў 2-3 відах творчасці, выкарысоўваючы простыя мастацкія прыёмы і віды дзейнасці  (маляванне, спевы, танец і інш.);

• правярае сябе ў ролі стваральніка, выканаўцы і спажыўца прадуктаў культуры  ў класе, школе, сям'і і грамадстве.

• апісвае ролю мовы, гісторыі і культуры ў фармаванні ідэнтычнасці людзей, супольнасцяў, нацый ці краін;

•  сістэматызуе і апісвае нацыянальныя культурныя з'явы ўключна з каштоўнасцямі, ідэямі, перакананнямі, устаноўкамі і мадэлямі паводзін;

• на прыкладах усталёўвае сувязі народнай творчасці з сучаснымі мастацкімі напрамкамі;

• характэрызуе  і параўноўвае суседскія, еўрапейскія і сусветныя культуры, іх традыцыі, спадчыну;

• тлумачыць, як мяняецца культура з цягам часу, як розныя групы людзей і асобныя асобы ўплываюць на развіццё культуры;

• аналізуе медыятэксты розных відаў і жанраў і вылучае іх меседжы; 

• абгрунтоўвае асабістыя культурныя перавагі;

• тлумачыць як дзейнічаюць культурныя стэрэатыпы і забабоны і іх уплыў на культуру і грамадства;

• апісвае, як сродкі камунікацыі (мова, мова цела, мастацкае самавыяўленне і г. д.) маюць рознае значэнне ў розных культурах;

• актыўна эксперыментуе з рознымі формамі культурнага самавыяўлення, каб лепш  зразумець свае мастацкія і культурныя схільнасці, інтарэсы і здольнасці;

• выяўляе сябе ў некалькіх відах творчасці і прадстаўляе вынікі ў школе і мясцовай супольнасці;

• творча выкарыстоўвае медыя: напрыклад, спрабуе самастойна або ў групе ствараць складаныя візуальныя паведамленні: мемы, коміксы, постары, інфаграфіку, відэаролікі, падкасты);

•  умее ідэнтыфікаваць небяспечныя сітуацыі ў зносінах з прадстаўнікамі іншых культур і  супрацьстаяць праявам ксенафобіі, прадухіляць сітуацыі гвалту і цкавання ў сваім атачэнні, групе, школе; 

• апісвае, як этычна і законна выкарыстоўваць інтэлектуальную ўласнасць.

• аналізуе дынаміку беларускай, еўрапейскай і сусветнай культуры, сацыяльныя і гістарычныя кантэксты розных культурных палёў;

• параўноўвае гісторыі, традыцыі і артэфакты з розных культур, абмяркоўваючы іх значэнне ў кантэксце школы, супольнасці ці іншых краін;

• выяўляе стылявыя асаблівасці мастацкага твора, прыводзіць прыклады з розных твораў па стылістычных прыкметах;

• вылучае агульнае і адрознае ў асэнсаванні адной і той жа тэмы/сюжэта сродкамі розных відаў мастацтва (напрыклад,  у мастацкай літаратуры, кінематографе, жывапісу); прызнае магчымасць варыятыўнасці трактовак творчай задумы, адстойвае пазіцыю ў творчасці і права на самавыяўленне

• характарызуе сродкі выразнасці пры стварэнні цэльнага мастацкага вобраза твораў розных жанраў;.

• абмяркоўвае  ўплыў гістарычнага, сацыяльнага і культурнага вопыту на сэнс твораў мастацтва і стаўленне да герояў, учынкаў і падзей;

• аналізуе інструменты медыярэпрэзентацыі культуры і ўплыў медыя, у тым ліку сацыяльных сетак, на фармаванне ідэнтычнасці і стаўлення да разнастайнасці грамадства, магчымасцей міжкультурнага дыялогу;

• выяўляе і нейтралізуе мову варожасці і прадухіляе распаўсюджанне культурных стэрэатыпаў у   медыя;

• умее супрацьстаяць праявам ксенафобіі, прадухіляць сітуацыі гвалту і цкавання і дыскрымінацыі як у сваім атачэнні, так і ў публічных м сцах;

• ажыццяўляе пры жаданні больш складаную мастацкую і культурную дзейнасць, рэалізуе свае таленты і схільнасці да канкрэтнага культурнага самавыяўлення;

• умее абараніць аўтарскае права на свае творы, уключаючы вершы, раманы, песні, карціны і камп'ютарныя праграмы.

Каштоўнасці/

Стаўленні

• усведамляе  і прымае, што  народныя звычаі, мова і культура краіны з’яўляецца каштоўнасцю і што іх веданне неабходна кожнаму чалавеку;

• праяўляе любоў да роднага краю, краіны, імкненне да  захавання гісторыка-культурнай спадчыны;

• пазітыўна ўспрымае творы розных відаў, жанраў, стыляў (кірункаў і інш.) мастацтва;

• мае і шануе сваё і чужое меркаванне, улічвае свае і інтарэсы іншых людзей;

• суперажывае  розным людзям і персанажам з розных культур.

• праяўляе зацікаўленасць сферайі творчасці і жаданне набываць культурны вопыт;

• усведамляе і  прымае, што ёсць вялікая роля мовы і культуры ў  фарміраванні і  ідэнтычнасці людзей, супольнасцей, нацый і краін;

• усведамляе і  і прымае, што паміж рознымі культурамі неабходны дыялог і ўзаемадзеянне; 

• свядома шукае дыялагічных адносін з прадстаўнікамі іншых культу; 

• праяўляе павагу да асобы незалежна ад яе прыналежнасці і адчувальнасць  да культурных нормаў у адносінах з людзьмі з рознага культурнага асяроддзя;

• упэўнены, што стварэнне і/ці спажыванне культурных прадуктаў павінна быць адказным і крытычным;

• неабходна крытычна ставіцца  да  стэрэатыпаў і моды, што прысутнічае і ў сферы культуры.

• гатоўнасць актыўна  супрацьстаяць праявам ксенафобіі, нецярпімасці да інакавасці і цкаванню;

• актыўна ўдзельнічае ў мастацкай і культурнай дзейнасці ў школе, сям'і і грамадскай прасторы.

• адказна і этычна выкарыстоўвае прадукты інтэлектуальнай  уласнасці.

• усведамляе і  прымае, што нацыянальная культура ёсць асноўны складнік фармавання светапогляду і самапазнання асобы;

• крытычна ацэньвае  ўплыу  розных культурных з'яў і субкультур на развіццё нацыянальнай, еўрапейскай і сусветнай культуры;

• крытычна ацэньвае стэрэатыпы ў розных культурных тэкстах, аповедах пра сваю нацыянальную і іншыя культуры;

• інтэгруе свае веды норм і звычаяў прадстаўнікоў іншых культур у паўсядзённае жыццё;

• прымае выклікі разнастайнай культурнай супольнасці, абгрунтоўвае ролю культурнага пасярэдніцтва, умее жыць і ствараць разам з прадстаўнікамі іншых культур;

• выбірае стратэгіі адкрытай, гнуткай і мэтанакіраванай камунікацыі ў незнаёмых умовах, улічваючы іх уплыў на разуменне іншых культур;

• актыўна і адказна ўдзельнічае ў культурнай дзейнасці як творца, выканаўца, актыўны назіральнік, інтэрпрэтатар, крытычны медыякарыстальнік;

• крытычна, адказна і законна  ажыццяўляе спажыванне і стварэнне прадуктаў інтэлектуальнай уласнасці.