Страх забівае асобу. Мы перастаём быць людзьмі, калі аддаемся цалкам страху перад абставінамі альбо тымі, хто нам падаецца больш моцным. Маральнае разлажэнне чалавека, які баіцца, не ведае дна.
Таму – не трэба баяцца.
Лёгка сказаць, але цяжка гэта зрабіць. І я б пачынала са словаў, якімі мы называем свае эмоцыі і свае дзеянні.
Не страх – а асцярожнасць і здаровы сэнс. Зараз не трэба нейкіх неабдуманых учынкаў, гучных, але бессэнсоўных словаў, выскоквання з акопаў пад шквальны агонь. Асцярожнасць і здаровы сэнс не забіваюць – наадварот, пракачваюць патрэбныя скілы.
Не цярпенне – а трыванне. Не трэба цярпець, ідучы на кампрамісы з сумленнем і мараллю, але варта – трываць, захоўваючы сябе і свае каштоўнасці непарушнымі.
Не разгубленасць і роспач – а час на роздум. Той дзікі досвед, які мы цяпер атрымліваем, стане вакцынай для нашых дзяцей – ад паўтарэння памылак. Мы мусім гэты досвед атрымаць, адрэфлексаваць, сфармуляваць кірунак адаптацыі, праверыць яго на маральнасць і сумленнасць, а хто ўмее – і запісаць гэта, і захаваць на будучыню.
Не адсутнасць гарызонтаў планавання – а змена звычкі адкладаць добрыя справы на іншы час. Іншага часу можа і не быць, таму тыя справы, якія мы можам і павінны рабіць – трэба рабіць зараз.
І яшчэ – любоў і клопат. Любіць дзяцей, клапаціцца аб іх і аб сваіх старых, па меры магчымасці – такая мера не бывае маленькай, усё – вялікае – дапамагаць тым, каму зараз асабліва цяжка.
А яшчэ – асэнсаваная справа. Нешта няхай невялікае, але важнае для сябе. Гісторыя сям'і, занатаваная ў слове і архіўным дакуменце. Аднаўленне вясковай сядзібы. Рамонт. Агарод. Вязаныя дыванкі. Дзённік. Альбом малюнкаў. Фатаграфаванне аднаго і таго ж дрэва ў розныя сезоны. Світанкі і заходы сонца. Зорнае неба. Назіранне за птушкамі. Усё, што не вайна і не хлусня – усё мае сэнс і павінна быць.
Стары свет назапасіў столькі хлусні і памылак, столькі няправільных словаў і сэнсаў, столькі подлых практык і столькі гідкіх сацыяльных механізмаў, што ў кожнага з нас ёсць чым заняцца, рэфлексуючы над старым светам унутры нас і непазбежных зменах найперш у сабе.
Я ведаю, што словы "пачні з сябе" выклікаюць шмат у каго ўсмешку альбо раздражненне. Маўляў, мы ўжо пачалі, і што. Па маіх назіраннях, так думаюць толькі тыя, хто насамрэч нічога не пачаў:))
…
Ну дык што, лістапад, давай, зноўку з табой падужаемся.
Мне сорак сем, і я ўжо добра ведаю тваю завядзёнку.
Імжа і золь, і брудная скарынка на лужынах,
І цемра, цемра за вокнамі.
Некаторыя навучыліся цябе пазбягаць,
Хавацца на выспах з чыстым белым пясочкам,
Дзе няма ані цябе, ані вайны, ціша ды гладзь,
Ды божая благадаць, і зорныя ночкі.
А я буду тут, лістапад, ты ж мяне пазнаеш.
Давай сюды ўсё, што ты назапасіў на чалавечую згубу.
З першым крокам у цемру — пачынаецца выйсце з яе.
Ты будзеш напоўніцу – але я і пасля цябе тут буду.