Каралева дакладных навук – беларуска

“Каралева дакладных навук” – так называецца кніга Вольгі Гапоненкі, прысьвечаная першай у сьвеце жанчыне-прафэсарцы Соф’і Кавалеўскай. Гэта чарговая кніга сэрыі “Нашы славутыя землякі”, што пабачыла сьвет у менскім выдавецтве “Тэхналёгія”. Дзякуючы гэтаму выданьню ў беларусаў паболела падставаў для нацыянальнага гонару.

Кандыдат фізычна-матэматычных навук Вольга Гапоненка зацікавілася гераіняй сваёй будучай кнігі даўно, аднак, каб сабраць раскіданыя пераважна па замежных архівах матэрыялы, спатрэбілася шмат гадоў. Сама ж кніга напісалася вельмі хутка, бо для аўтаркі яе гераіня ёсьць асобай захапленьня. Нездарма ж яна назвала яе каралевай дакладных навук.

Пра навукоўцу, пісьменьніцу і чароўную жанчыну Соф’ю Кавалеўскую Вольга Гапоненка можа гаварыць бясконца. Але найбольш яе ўразіла тое, што ў час, калі жанчыне адмаўлялі ў праве займацца дакладнымі навукамі, дачка беларускага шляхціча Васіля Корвін-Крукоўскага зь Віцебшчыны сваім талентам і мэтанакіраванай працай змагла дамагчыся права стаць першай у сьвеце жанчынай-прафэсарам.

Восем дзіцячых гадоў будучай каралевы дакладных навук прайшло ў спадчынным маёнтку Палібіна пад Невелем. Згадкі пра гэта лягуць на многія старонкі мастацкіх твораў Соф’і Кавалеўскай. У беларускіх жа энцыкляпэдыях яе называюць расейскім матэматыкам. Спадарыня Гапоненка не зьдзіўляецца гэтаму:

“Я думаю, што гэта не выключны выпадак у нашай гісторыі. Тут перш за ўсё праяўляецца абыякавасьць да нашай нацыянальнай гісторыі, і таму многія імёны выдатных беларускіх сыноў і дачок у энцыкляпэдычных даведніках стаяць як імёны прадстаўнікоў зусім іншых краінаў, зусім іншых народаў. Яны ці літоўцы, ці палякі, ці французы, ці немцы, а карані іх – на беларускай зямлі”.

Са старонак кнігі паўстае вобраз Соф’і Кавалеўскай ня толькі як сусьветна знанага навукоўцы, але і як чароўнай жанчыны, у якую, па прызнаньні сучасьнікаў, былі закаханыя многія мужчыны навокал. Яе жыцьцё, напоўненае рамантычнымі гісторыямі, вартае ўвагі раманістаў і кінэматаграфістаў.

Апошнімі словамі нашай вялікай суайчыньніцы, што знайшла свой вечны спачын у горадзе, які першым прызнаў яе веліч, – Стакгольме, былі “Як шмат шчасьця”.

Валянціна Аксак, Радыё Свабода