Наша школа. Бягом у мінулае. Ліст настаўніцы.

 

Хуткасць, з якой наша адукацыя аддаляецца ад свайго часу, уражвае.

 

Настаўнікі фізкультуры могуць быць шчаслівыя: яны выдатна навучылі нас бегаць. З кожным крокам, з кожнай рэформай нашай школы мы набіраем ўсё большую хуткасць, і фініш ужо блізка, і вось-вось мы парвем шырокімі грудзьмі запаветную стужачку, выкінем рукі ў пераможным жэсце і зможам, нарэшце, агледзецца: а чаму за намі-то ніхто не фінішуе? Астатнія дзе?

 

А астатнія бягуць у іншы бок, вось у чым парадокс. У людзей дваццаць першае стагоддзе, і на гарызонце ўжо маячыць дваццаць другое. Мы ж з упартасцю, вартай лепшага прымянення, ва ўсю моц, сумленна і самазабыўна, сточваючы суставы ў каленях, нясемся назад у дваццатае.

 

Навошта, напрыклад, мы патрабуем ад дзяцей дзелавога стылю адзення? Да чаго мы іх рыхтуем? Паглядзіце на перадавыя вытворчасці: хто ходзіць туды сёння ў касцюмах і гальштуках? Офісы Google і Facebook, ды што там, любы IT-офіс у нашай праграмісцкай арыентаванай эканоміцы - ён што, забіты клеркамі ў белых каўнерыках? Свет рухаецца да зручнасці ў адзенні - чаму мы рухаемся ў адваротны бок? Ды і ў рэшце рэшт: з якога гэта часу навык нашэння дзелавога адзення стаў настолькі складаным, што вучыць яму трэба адзінаццаць гадоў?

 

У савецкай школе, арыентаванай на калектыўны дух, на выхаванне салдат у шэрагу, на навучанне класамі і групамі, школьная форма была б як мінімум зразумелая. Зараз жа мы дэкларуем індывідуальнасць у навучанні - і запіхваем ўсіх дзяцей у дрэс-код. Яно, вядома, зазірнуць у клас і ўбачыць дзетак у гарнітурах - заўсёды прыемна, вока цешыцца. Чаму вока не радуецца джынсам і кашульцы - растлумачыць немагчыма нічым, акрамя як састарэлымі прызмамі ў воку таго, хто цешыцца.

 

Навошта, скажыце мне, школа працягвае лезці ў сям'ю? Дыферэнцыяваць сям'і згодна нейкіх дзіўных нормаў? Складаць спісы ўмоўна шчаслівых і ўмоўна няўдалых - спісы, пабудаваныя на дзіўных нормах?

 

Згодна з нарматыўным дакументам, пастаноўцы на ўлік «сем'яў, у якіх ёсць некаторае адхіленне ад нормы», падлягаюць: шматдзетныя, няпоўныя, вернікі, прыёмныя сем'і.

 

Ацаніце маштаб катастрофы: не сем'і, у якіх тата, скажам, алкаголік. Не сем'і, у якіх мама трывае дзесяцігоддзямі мужа-тырана. Не сем'і, у якіх культывуецца, напрыклад, культ сілы і хлусні. А сем'і, у якіх бацькі абралі для сваіх дзяцей строгую маральную парадыгму развіцця. Сем'і, у якіх мама знайшла ў сабе сілы - і выставіла з дому нягодніка-мужа. У рэшце рэшт, сем'і, у якіх мама і тата бяруць на сябе адказнасць гадаваць траіх, чацвярых, пецярых.

 

Калі ўжо хочацца кагосьці паставіць на нейкі ўлік - чаму выбіраюцца нейкія неймаверна састарэлыя крытэрыі родам з патрыярхальнай савецкай вёскі?

 

Навошта - з якіх высокіх мэтаў? - мы працягваем вучыць нашых дзяцей паказусе, прыпіскам і хлусні, на якіх семдзесят гадоў трымалася савецкая імперыя? Варта толькі вокам глянуць патрабаванні, што прад'яўляюцца да ўдзельнікаў навукова-практычных канферэнцый: у рабоце трэба сфармуляваць мэты і задачы, аб'ект і прадмет, ацаніць літаратуру па тэме. А ўжо колькі абставін у фармулёўцы назвы!

 

Як чалавек, які мае за плячыма кандыдацкую дысертацыю, сведчу: патрабаванні абсалютна тыя ж. Вы бачылі дзе-небудзь дзяцей, якія ўмеюць і тых, што любяць гэта рабіць? Вы разумееце, навошта іх гэтаму вучыць? Чаму ўвесь свет ужо даўным-даўно рухаецца ў бок навукова-папулярных тэкстаў, свабодна напісаных эсэ і разнастайнасці выказвання навуковай думкі - а мы працягваем запіхваць навуку ў невытлумачальныя рамкі афіцыйна-дзелавых патрабаванняў?

 

Ну што ж, трэба, дык трэба: настаўнік садзіцца і піша ўсе гэтыя мэты-задачы, фармулюе тэму (ці ведаеце вы, што для настаўнікаў існуюць спецыяльныя платныя курсы з гэтай нагоды?) - а потым выходзіць дзіця і бадзёра барабаніць перад журы напісанае настаўнікам, але падпісанае вучнем. Чаму навучаны гэтыя вучні? Не фармулёўцы тэмаў, а плагіяту!

 

Свет рухаецца ў бок чалавека, усведамляючы каштоўнасць кожнай асобы. Мы ў гэты час прапісваем нарматывы.   Свет дыферэнцыюе навучальныя ўстановы, разумеючы адрозненні ў інтэлектуальных патрэбах. Мы ў гэты час закрываем гімназіі.   Свет піша тысячы новых падручнікаў, каб кожнаму свой. Мы ў гэты час настойваем на адзіным падручніку і забараняем да выкарыстання ўсе, што акрамя гэтага адзінага.   Свет кажа пра індывідуалізацыю адукацыі. Мы ў гэты час запіхваем 30 дзяцей у клас.

 

Чалавек даўным-даўно зразумеў сваю ўласную самакаштоўнасць. Мы ж хочам, каб ён напяліў касцюм, сеў «рукі на парту», ​​вызубрыў напісаны настаўнікам тэкст і ўсміхаўся, прэзентуючы чужыя мэты і задачы высокаму журы.

 

А потым мы здзіўляемся: дзе нашы Сухамлінскага, Макаранкі і Львы Талстыя? Але Макаранка ніколі не трымаўся дрэс-коду, а Леў Талстой не ўдзельнічаў у паказушных навукова-практычных канферэнцыях. Ён наогул, шчыра кажучы, ні адной навучальнай установы не скончыў. І як ён умудрыўся вырасці ў вялікага пісьменніка і філосафа, не будучы пракантраляваны завучам па выхаваўчай рабоце, не магу зразумець. Дык і сям'я Льва гэтага Талстога, верніцкая і шматдзетная, сёння на ўліку б стаяла, ага. А як Леў Мікалаевіч сабраўся і ў паломніцтва сышоў у пошуках маральнага ідэалу - тут бы іх і ў спісы СОП ўключылі. Глядзі мне!

 

А наш Максім Багдановіч? Выхоўвае бацька, маці памерла - гэта ж які непарадак! У праблемныя яго! А паглядзіце, колькі ў яго заўваг у класным журнале! А ацэнкі, вы бачылі яго ацэнкі? Божа мой, ды па ім савет прафілактыкі плача! І чаму ў конкурсах гэты ваш Багдановіч не ўдзельнічае? А алімпіяды яго дзе? Дзе, я вас пытаю, яго перамогі ў рэспубліканскай алімпіядзе па беларускай мове? На якой падставе вы залічылі яго ў адораныя? Дзе ваш план працы з ім, раз ужо ён у вас адораны? Узгоднены ён на метадычным аб'яднанні? А роспіс завуча дзе? Вы што, не ведаеце, што ў нас без роспісу завуча ні адзін адораны міма міністэрства адукацыі не праскочыць?

 

Але самае непрыемнае не ў гэтым нават. Самае непрыемнае - у тым, што ад асінкі не народзяцца апельсінкі. Якія мы - такая ў нас школа. Пакуль мы патрабуем ад сваіх уласных дзяцей быць кімсьці, а не самімі сабой, пакуль сядзім з імі за дамашнімі заданнямі, каб яны заўтра прыйшлі - і за мамчыны намаганні атрымалі ацэнку, пакуль патрабуем ад іх не ведаў, а «дзясятак», пакуль не дазваляем ім быць, кім яны хочуць, а не кім мы лічым правільным, пакуль мы жадаем дзецям «быць паслухмянымі і слухацца дарослых», замест таго каб дазваляць ім супраціўляцца, не згаджацца і казаць цвёрдае «не» дурным ініцыятывам дарослых - да таго часу мы ўсе разам бяжым да фінішу ў адным кірунку з нашым родным міністэрствам адукацыі.