І гэта не выклікае цяжкасці. Бо беларуская мова гучыць тут штодзённа, амаль на кожным уроку. Але не толькі. Жыццё школы таксама падпарадкавана захаванню сваёй спадчыны. І так адбываецца роўна 80 гадоў. Менавіта столькі мінула з тае пары, як у Квасоўцы пачала дзейнічаць беларускамоўная школа.
Сучасная і ўзорная
Напачатку яна была сямігодкай, зараз гэта сярэдняя школа, якую можна назваць узорнай. Значную ролю ў яе аднаўленні адыграў мясцовы калгас. З яго дапамогай школу практычна нанова адбудавалі: усюды навясныя столі, скураная мэбля, на калідорах — куткі адпачынку з фантанамі. Стыль кожнага класа распрацоўваў дызайнер. Сюды прыязджаюць не толькі госці з усяе краіны, але і з-за мяжы.
Дарэчы, шматлікія дэлегацыі ў вытворчым кааператыве імя В. І. Крамко — справа, можна сказаць, звычайная. Гаспадарка — адна з перадавых не толькі ў рэгіёне, але і ў краіне. Для выпускнікоў існуюць добрыя прэферэнцыі. Тых, хто вяртаецца сюды маладым спецыялістам, калгас гатовы вучыць за ўласныя сродкі.
У школе ж зацікаўлены ў тым, каб прыняць на працу сваіх былых выпускнікоў. За гэты час склалася не адна настаўніцкая дынастыя. Такі падыход, лічыць намеснік дырэктара Аліна Коўган, важны для стабільнай беларускай платформы. Да таго ж настаўніку, які сам вучыўся па-беларуску, значна лягчэй выкладаць тую ж фізіку альбо грамадазнаўства...
Мова з першых крокаў
Гадоў дзесяць таму было крыху больш за 300 школьнікаў, зараз у межах 180. Але затое гэта колькасць стабільная на працягу некалькіх гадоў. Паступова павялічваюцца дашкольныя групы. Дарэчы, таксама беларускамоўныя.
— Раней некаторыя бацькі ўказвалі ў заяўцы рускую мову, гэта адбывалася аўтаматычна. Але вось ужо некалькі гадоў не памыляюцца, бо ведаюць, што іх дзеці пасля садка пойдуць у беларускамоўную школу, — кажа загадчыца дзіцячага сада Ірына ЮХНЕЎСКАЯ. — За ўвесь час толькі адзін бацька быў настроены катэгарычна, але мы здолелі пераканаць яго на карысць роднай мовы і да гэтай тэмы больш не вярталіся.
На думку педагога, важна з дзяцінства прывіць смак да беларускай мовы. Такі падыход абумоўлены і спецыфікай школы. З багажом моўных ведаў дзіця лягчэй уцягнецца ў вучобу, — упэўнена Ірына Раманаўна.
Увесь час выхавальнікі ў садку размаўлюць з дзеткамі па-беларуску. На роднай мове вядуцца заняткі. Не ўсе дзеці напачатку разумеюць, пра што гаворка. Таму многія словы трэба перакладаць.
— Напрыклад, у малодшай групе выхавальнік знаёміць дзяцей з колерам і кажа: «Паглядзіце, гэты шарык чырвоны». Дзеці ў адказ: «Не, ён «красный». І выхавальнік не скажа, што дзеці не маюць рацыі. Ён растлумачыць, што можна сказаць і так, і гэтак. На рускай мове — «красный», на беларускай — «чырвоны». Малыя хутка гэта засвойваюць.
Разам з мовай дзетак знаёмяць з культурай і нацыянальнымі традыцыямі беларусаў. Яны вучаць песні, прыказкі і прымаўкі, вершы і танцы. Перад выпускам старшая група праводзіць «вячоркі», дзе ўсе надзяваюць нацыянальнае адзенне і дэманструюць, чаму навучыліся.
Ад «Сваёй гульні» да вандроўкі з фотакамерай
Прыемна здзівіла, як вучні ў школе вітаюць незнаёмых людзей. Прычым усіх, хто ідзе насустрач. Часта можна пачуць: «Добры дзень». На дзвярах кабінетаў заўважаю лісткі з цытатамі аб роднай мове, на адных дзвярах — абведзеная далонь, на якой усе пальцы пералічаны па-беларуску.
І хаця «беларускасці» ў Квасоўскай школе даволі шмат, будзе неправільным казаць, што ўсе школьнікі размаўляюць па-беларуску. Паміж сабой большасць гутарыць на рускай мове. Таму тыдзень роднай мовы і літаратуры, прымеркаваны да Міжнароднага дня роднай мовы, складаецца такім чынам, каб прывучыць вучняў карыстацца сваёй мовай не толькі на ўроках, але і ў штодзённым жыцці. Дзеля гэтага тут прыдумалі нямала цікавых акцый і мерапрыемстваў.
Напрыклад, папулярную праграму «Свая гульня» тут прысвяцілі роднай мове. Старшакласнікі ўзялі фотакамеру і адправіліся вандраваць па сваёй роднай вёсцы. Яны складуць віртуальны альбом пра Квасоўку. У школе ёсць свая радыёстудыя, якая выходзіць у эфір штодзень падчас перапынкаў. На працягу тыдня тут мяркуюць выдаць некалькі праграм да Дня роднай мовы. Конкурсы вершаў, песень, віктарыны, гульні і нават прэзентацыя вершаў юных паэтаў — такі багаж тыдня роднай мовы ў Квасоўскай сярэдняй школе. Пры гэтым галоўная ўмова — размаўляць па-беларуску паўсюдна. За гэта будуць налічвацца дадатковыя балы.
Але не толькі тыдзень жыве мова ў пазашкольным асяроддзі. Вучні ўдзельнічаюць у этнаграфічных святах, знаёмяцца з гісторыяй сваёй малой радзімы ў школьным музеі. Фізкультурныя хвілінкі для малодшых школьнікаў тут праводзяць пад беларускую сучасную і народную музыку. Маладыя настаўніцы, дарэчы, выпускніцы школы, Наталля Цыбульская і Маргарыта Рахунок ставяць спектаклі на беларускай мове. Аб іх пастаноўцы «У вайны не жаночы твар» па творах Святланы Алексіевіч ведае ўвесь раён.
Што будзе з багажом?
Сапраўды, усе школьнікі атрымліваюць даволі важкі багаж «беларускасці». Але ці працуе ён пасля выхаду выпускнікоў за межы школы? У пэўнай ступені гэта так. Як ужо гаварылася, некаторыя выпускнікі школы вяртаюцца пасля ВНУ назад і працуюць настаўнікамі. Тым самым працягваюць масткі ад мінулага ў будучыню.
Як высветлілася, тут таксама ёсць рэзерв. Пашырыць беларускамоўную прастору можа... эканоміка. Будучы маркетолаг, а пакуль вучаніца 11 класа Ксенія Хрыптовіч бачыць прамое выкарыстанне ведаў роднай мовы ў стварэнні таварных брэндаў для прасоўвання іх на беларускі і замежныя рынкі.
У Ксеніі Якубені, вучаніцы 9 класа, будучыня пакуль размытая: яна яшчэ не ведае, кім хоча працаваць. Але схільнасць да мовы вызначаецца канкрэтнымі поспехамі: дзяўчына неаднойчы станавілася прызёрам раённай алімпіяды па беларускай мове. Яна лічыць, што беларускамоўнае асяроддзе паціху пашыраецца за кошт сталіцы, а вось у вёсках размаўляюць у асноўным на «трасянцы». Захаваць такім чынам культуру мовы немагчыма, упэўнена старшакласніца. Пры тым што ў большасці ВНУ навучанне вядзецца на рускай мове. А вось школы здольныя захаваць высокі ўзровень моўнага асяроддзя.
— Што значыць беларускамоўная школа? — задаецца пытаннем дырэктар школы Алег ХРЫПТОВІЧ. — Гэта значыць, што мы павінны не проста выкладаць прадметы, але і заяўляць аб сабе. З апошніх дасягненняў — другое месца на рэспубліканскім этапе конкурсу «Чытаем па-беларуску з velcom», які праводзіўся сумесна з Міністэрствам адукацыі. Нашы выпускнікі дасягаюць добрых вынікаў на ЦТ. У значнай ступені навучанне на роднай мове — гэта яшчэ і выхаванне ўсебакова развітога чалавека, сапраўднага патрыёта, які любіць сваю краіну і сваю малую радзіму. Гэту традыцыю мы будзем працягваць.
Арыгінал артыкула па спасылцы