Цыц! Не шумець! Прама цяпер ідзе ўрок. Дзеці толькі што выканалі тэст і паднялі свае лісткі з вынікамі перад сабой. Трымаюць іх на ўзроўні грудзей і замерлі. Настаўнік бярэ ў рукі мабільнік, запускае прыладу і наводзіць бліскучы кругляш абʼектыва на заціхлы клас. Пстрычка, праходзіць пару секунд, і далей пачынаецца цуд цыфравізацыі. Загараецца зялёнае святло – дзіця справілася, чырвонае – зрабіла памылку. Не, гэта не карціна з будучыні. Гэта фрагмент урока ў Інгі Ціханавецкай, які праходзіць у нашы дні. Яна выкладае ў звычайнай школе – № 111 горада Мінска. Але яе заняткі ніяк не назавеш пасрэднымі. На ўроках педагог праводзіць відэаканферэнцыі, робіць анлайн-трансляцыі ўрокаў на дом, прыдумляе інтэрнэт-віктарыны і вэб-квэсты. А на дапамогу ёй прыходзяць сучасныя гаджэты – электронныя дошка і ўказка, дакумент-камера, наборы для робататэхнікі, планшэты, ноўтбукі. Карэспандэнт газеты «Рэспубліка» пабывала ў гасцях у незвычайнага педагога і на свае вочы ўбачыла, як будзе выглядаць школа заўтрашняга дня.
Заўтра пачынаецца сёння
Здаецца, я зараз не ў 2018 годзе, а дзе-небудзь у 2028 ці 2049-м, і ўсе прарочыя «электрычныя сны» фантаста Філіпа К. Дзіка ўжо сталі рэальнасцю. Здаецца, нават першакласнікі не так дзівяцца новай інфармацыі, як дзіўлюся ёю я. Нават знешні выгляд класа, у якім выкладае Інга Ціханавецкая, не зусім звычайны. Дошка, мел – усё гэта тут як перажыткі мінулага. Звыклая школьная дошка тут хутчэй выконвае функцыю выставачнага комплексу – на ёй вісяць вырабы рабят, а галоўнае месца ў класе займае электронная панэль. Нічога не скажаш – зручна. Настаўніку не трэба ад рукі выпісваць велізарныя груды тэксту. На кампутары, ён стаіць на настаўніцкім стале, педагог адкрывае загадзя падрыхтаваны варыянт ці хутка набірае тэкст. Адзін клік – і ўся інфармацыя ўжо перад хлопцамі. Малюнкі, відэа, табліцы – любую тэму можна разабраць настолькі візуалізавана, што ніякіх пытанняў не застанецца.
Мае думкі перапыняе званок. Першы ўрок – пісьмо. Ну што, паглядзім, як усё гэта выглядае на самой справе? Інга Ціханавецкая выкладае ў 1 «Б», таму дзяцей трэба навучыць пісаць не толькі пісьменна, але і прыгожа.
- Хто пойдзе да дошкі? – зусім не строга пытаецца яна.
На пытанне ў класе вырастае лес рук. Інга Пятроўна выклікае Паліну Змітровіч. Толькі вучаніца накіроўваецца чамусьці не да дошкі, а да невядомаму мне абсталявання на настаўніцкім стале. Ох і адстала я ад прагрэсу. Даводзіцца пытацца настаўніка, што гэта такое.
- Гэта дакумент-камера. З дапамогай яе можна атрымаць і трансляваць у рэжыме рэальнага часу выразны малюнак. Зрэшты, зараз убачыце самі, – падміргвае настаўнік. Паліна кладзе свой сшытак пад «абʼектыў» камеры і пачынае пісаць. Старанна выводзіць літаркі, потым злівае іх у словы. Усё, што яна піша, мы бачым на электроннай дошцы – камера праецыруе малюнак на экран.
Выдатна! Гэта я так пра сябе думаю, успамінаючы, колькі разоў, калі вучылася ў школе, настаўнікам прыходзілася адпраўляць дзяжурнага ў школьную прыбіральню, каб ён там змачыў анучу. А тут усё проста – не трэба спісваць мел і шараваць дошку да бляску.
Тым часам фраза дапісана, і Інга Пятроўна прапануе наступнае заданне. Па бурнай рэакцыі дзяцей прадчуваю нешта цікавае. Настаўнік ціхенька тлумачыць: «Цяпер правядзем віктарыну». Яна запускае праграму. На дошцы высвечваецца карцінка і папярэджанне, што гульня вось-вось пачнецца. Ужо цікава. Кожнае заданне – прыгожая карцінка. Адказала дзіця правільна – адразу праграма гаворыць словы заахвочвання: «Малайчына, хвалю!» А дзеці і рады старацца. Па чарзе падбягаюць да дошкі, націскаюць на адказы электроннай указкай. Ім-та і невядома, што цяпер яны ў гульнявой форме праходзяць складаную тэму. Па такой сістэме навучання цяпер працуюць многія адукацыйныя парталы. Толькі за іх звычайна трэба плаціць грошы. І немалыя. А яе вучням пашанцавала – Інга Пятроўна ўсе заданні распрацоўвае і аблічбоўвае сама. І нават выкладвае іх у адкрыты доступ. Бяры – і карыстайся.
Гігабайты ведаў
І зноў званок. Але ўжо на перамену. Клас запаўняецца рознагалоссем. Пакуль дзеці адпачываюць, Інга Пятроўна прыцягвае мяне новай інфармацыяй: адчыняе дзверцы шафы і паказвае некалькі каробак:
- Гэта незвычайная картатэка. Зрабіла яе сама. Бачыце гэтую невялікую чарку картак. Яны займаюць няшмат месца, затое ў іх схаваны дзясяткі тысяч гігабайт інфармацыі.
Інга Пятроўна працягвае мне адну з іх, на ёй раздрукаваны QR-код:
- Выкарыстоўваю іх на кожным уроку. Раздаю ўсім вучням. У школе ўстаноўлены высакахуткасны інтэрнэт, а ў кожнага вучня ёсць планшэт. Дзеці бяруць гаджэт і наводзяць яго на код. Прылада момантам яго счытвае і запускае патрэбнае заданне. Такія карткі з кодамі магу раздаць і на дом, каб дзеці зрабілі з бацькамі.
З мамамі і татамі Інга Пятроўна пастаянна на сувязі. І ў прамым, і ў пераносным сэнсе гэтага слова. Яны ведаюць літаральна аб кожным кроку сваіх дзяцей. У інтэрнэце педагог стварыла закрыты рэсурс, дзе можна паглядзець план урокаў, абʼявы, рэкамендацыі-падказкі, графікі кантрольных работ. Акрамя гэтага, захоплены настаўнік вядзе некалькі сайтаў у адкрытым доступе, куды выкладвае незвычайныя практыкаванні. Што ў іх незвычайнага? Там выкарыстоўваецца тэхналогія перавернутага навучання. Перш чым праходзіць новую тэму, настаўнік адпраўляе ў сетку заданне на апярэджанне. Хлопцы вывучаюць яго разам з бацькамі. А потым у «асабістым кабінеце» Інга Ціханавецкая можа праверыць, хто зрабіў заданне і як у яго гэта атрымалася. Паводле яе назіранняў, новая тэма потым гарантавана ўспрымаецца дзецьмі проста і зразумела.
А яшчэ ў вучняў Інгі Пятроўны заўсёды ёсць стымул прачытаць новую кнігу або зрабіць выраб. Бо на сайце яны потым выкладваюць фотасправаздачы. Некаторыя замест стандартных здымкаў публікуюць у інтэрнэце нават невялікія відэапрэзентацыі.
Гол забіты
Настаўнік падморгвае:
- Вось чаму бацькі, можна сказаць, самі прысутнічаюць на ўроках. Хоць чаму «можна сказаць»? Я актыўна практыкую прамыя ўключэнні з заняткаў. Цяпер модна здымаць прамыя эфіры, стрым. Лічыце, мы зараз зробім тое ж самае. Наступны ўрок – чытанне і наша традыцыйная гульня «Літаратурны футбол». Хай таты і мамы адцягнуцца ад працы і таксама паглядзяць.
Як толькі дзеці чуюць словазлучэнне «Літаратурны футбол», раздаецца новы шквал эмоцый. Гэта таксама знаходка педагога. На працягу ўсяго навучальнага года каманды дзяўчынак і хлопчыкаў спаборнічаюць паміж сабой. Правілы гульні простыя: хлопцам трэба прачытаць кнігу па тэматыцы пазакласнага чытання, а потым запісаць пытанні па змесце. У класе каманды па чарзе задаюць адзін аднаму пытанні. Няма адказу – гол забіты. Таму, чым падступныя пытанні, тым хутчэй каманда супернікаў прайграе.
Глеб Зюбін горда зазірае ў планшэт. Аказваецца, у многіх хлопцаў ёсць электронныя чытацкія дзённікі і нават анлайн-сшыткі. Лаўлю сябе на думках, што нават у ВНУ студэнты яшчэ пішуць канспекты ў звычайных сшытках. І ў чарговы раз здзіўляюся прагрэсіўнасці поглядаў настаўніка. Тым часам Інга Пятроўна ўжо выйшла ў прамы эфір. Бацькі на ўсю моц хварэюць за сваіх дзяцей – хтосьці ставіць лайкі, хтосьці задае пытанне, хто-та піша каментары. Напэўна, усім мамам і татам хацелася б зірнуць на навучальны працэс з боку, а тут такая магчымасць – грэх упусціць. Педагог на пару хвілін адцягваецца ад здымкаў:
- Часам раблю онлайн-трансляцыю спецыяльна для тых, хто адсутнічае – захварэў, зʼехаў... Напрыклад, сёння на заняткі не змог прыйсці адзін з хлопчыкаў. Каб бацькі не хваляваліся, што дзіця адстане ад тэмы, я магу арганізаваць анлайн-уключэнне прама з класа. Дзіця не выходзячы з дому зможа прайсці новы матэрыял разам з намі, удакладніць у мяне незразумелыя моманты. А калі ведаю, што ў вучня няма магчымасці прама зараз падлучыцца да ўроку, то няма ніякіх праблем – адразу пасля заняткаў загружаю ролік у інтэрнэт. Паглядзяць у любы зручны для іх час. Часам у якасці альтэрнатывы раблю аўдыязапіс, дзе прагаворвае ключавыя моманты ўрока. Усё гэта размяшчаю ў адкрытым доступе на сайце школы. Практыкую і відэаканферэнцыі, калі бацькі ў хаце могуць абмяркоўваць з дзецьмі любую тэму. Але больш за ўсё дзецям спадабалася, як мы зладзілі тэлемост з вучнямі з Калінінграда.
Гаджэты кіруюць класам
«Літаратурны футбол» завершаны. У гэты раз дзяўчынкі рады перамозе, а хлопчыкі засмучаныя. Але настаўнік супакойвае:
- Мужчыны, не сумуеце. Зараз запусцім скрайбінг.
Па эмоцыях дзяцей разумею, што яны ведаюць, пра што гаворка. Чаго не скажаш пра мяне. Няспраўны момант згладжвае педагог, і перш чым я пачынаю пытацца, тлумачыць:
- Мы проста на ўроку робім мультфільмы, выкарыстоўваючы тэхніку скрайбінга. Гэта найноўшая тэхніка прэзентацыі. Гаворка выступоўцы ілюструецца «на ляту» малюнкамі. Атрымліваецца як бы эфект паралельнага прытрымлівання, калі мы і чуем, і бачым прыкладна адно і тое ж. Часам замест малюнкаў выкарыстоўваем фатаграфіі і малюнкі. Любую тэму можна паднесці графічна, і яна стане лёгкай для ўспрымання.
- А хочаце, правяду апытанне класа ўсяго за 30 секунд? І за гэты час буду ведаць, як кожны справіўся з заданнем, – педагог наўмысна працягвае мяне інтрыгаваць. У адказ сцвярджальна ківаю галавой, але, прызнацца, сумняюся, што такое ўвогуле магчыма. Гучыць усё-такі непраўдападобна. Пакуль я так у думках разважаю, настаўнік раздае лісткі з выявай, якія нагадваюць фігуркі з канструктара. На электроннай дошцы высвечваецца заданне. Дзеці глядзяць на малюнак, круцяць лісты з фігуркамі і падымаюць іх перад сабой. Мне пакуль незразумела, што тут адбываецца, таму з цікаўнасцю назіраю далей. Настаўнік бярэ ў рукі тэлефон і накіроўвае гаджэт на клас. Трыццаць секунд – і перад ёй вынік кожнага вучня як на далоні. Не трэба збіраць сшыткі, не трэба падыходзіць да кожнага і зазіраць у адказы.
Інга Пятроўна смяецца, маўляў, ніякага чараўніцтва:
- Праграма працуе па вельмі простай тэхналогіі. Аснову складаюць мабільнае прыкладанне, сайт і раздрукаваныя карткі з QR-кодамі. Кожнаму дзіцяці выдаецца па адной картцы. Яна квадратная і мае чатыры бакі. Кожным боку адпавядае свой варыянт адказу (A, B, C, D), які пазначаны на самой картцы. Настаўнік задае пытанне, дзіця выбірае правільны варыянт адказу і падымае картку адпаведнай бокам дагары. А я потым з дапамогай прыкладання скануе адказы дзяцей у рэжыме рэальнага часу. Дарэчы, для счытвання выкарыстоўваю тэхналогію дапоўненай рэальнасці. У выніку за нейкіх трыццаць секунд магу вызначыць, хто і як разабраўся ў тэме. Бачыце, насупраць гэтага прозвішча гарыць чырвонае табло. Хлопчык зрабіў памылку. Страшнага ў гэтым нічога няма. Я проста яшчэ раз яму растлумачу праблемны момант. Вынікі, між іншым, захоўваю не толькі сабе, але і адпраўляю бацькам – каб яны маглі ведаць, у якім кірунку трэба падцягнуць свайго вучня.
Нават наш фотакарэспандэнт не ўтрымліваецца ад каментара. Праўда, ён да смешнага падобны на той, які паштальён Печкін у мульціку гаварыў пра маму Дзядзькі Фёдара ў тэлевізары: «Да чаго тэхніка дайшла!»
Здавалася б, пасля такога трука Інзе Пятроўне нас не здзівіць. Але не. Разам з дзецьмі яна паказвае інтэрактыўныя флэш-карткі з заданнямі:
- Методыку распрацаваў прафесар Шычыда для развіцця і паскоранага навучання дзяцей. Самым вялікім поспехам і папулярнасцю гэты метад карыстаецца ў Японіі, дзе яго практыкуюць ужо больш за 40 гадоў. Ён заснаваны на тым, што левае і правае паўшарʼі мозгу маюць асаблівыя магчымасці – правае ўмее шмат запамінаць, а левае – з велізарнай хуткасцю апрацоўваць інфармацыю, якую атрымаў чалавек, малюючы яе ў малюнках.
Праца з флэш-карткамі на ўроку стала адным з любімых заданняў у навучэнцаў. Як гэта адбываецца? Ды вельмі проста! Пад імі стаяць значкі-ацэнкі правільнасці адказу. Навучэнец націскае «правільна-няправільна» пасля кожнай праверкі. У канцы працы інтэрнэт-сэрвіс выдае кругавую дыяграму ў працэнтах – а гэта ўжо інфармацыя для абдумвання для настаўніка.
Стары метад
Калі ўрокі падыходзяць да канца, Інга нарэшце прысаджваецца на крэсла. Але гэта толькі ў першаклашак працоўны дзень скончаны. Ёй трэба праверыць яшчэ 46 звычайных сшыткаў. І хоць яна працуе па стандартнай агульнаадукацыйнай праграме, па ўласнай ініцыятыве будуе ўрок так, што немагчыма адцягнуцца ад працэсу нават на секунду – проста таму, што шалёна цікава. Цікава, што Інга Пятроўна не праграміст і нават не малады спецыяліст...
Яе педагагічны стаж без малога 30 гадоў. Але з тых часоў, як яна даведалася, якія тэхналогіі можна выкарыстоўваць у адукацыйным працэсе, не можа супакоіцца. Вывучае праграмаванне, сочыць за навінкамі, адчувае новыя прыкладання. Усе інтэрактыўныя заданні распрацоўвае сама. Большасць выкладвае ў адкрыты доступ.
- Чаму я гэта раблю? Ісці ў нагу з часам – гэта добра. Але пры развіцці тэхналогій мы часцей спрабуем заскочыць у зʼязджаючы цягнік. А я хачу, каб мае вучні кіравалі ім. І вучу іх гэта рабіць. Яшчэ я спрабую сысці ад сумных заданняў. Як можна прымусіць дзіцяці чытаць выразна, калі яму нецікава. Іншая справа – прапанаваць ім стварыць аудыёпадкасты. І вось ужо вочы гараць, а справа спорыцца.
