У гэтай школе дзяцей не дзеляць на класы па ўзросту, а фармуюць «кам'юніці». Вучні кожную хвіліну самі вырашаюць, як яны будуць вучыцца - застануцца за сталом у класе, пойдуць у майстэрню або па кансультацыю да эксперта. Абавязковымі з'яўляюцца ўсяго 3 прадмета - астатнія дзеці вывучаюць па жаданні. Свабода, якая беларускай школе не снілася, стала рэальнасцю ў адной з інавацыйных сярэдніх школ у Нідэрландах.
Спецыялісты прыватнай беларускай школы "Стэмбрыдж" з'ездзілі ў госці ў прагрэсіўную школу "Агора" за натхненнем і вопытам. У той дзень гасцямі ў школе былі яшчэ нямецкае тэлебачанне, студэнты з універсітэта і дэлегацыя з Ізраіля. Па-за сумненняў гэтая школа ўяўляе вялікую цікавасць для экспертаў ва ўсім свеце. Першапачаткова гэта быў інавацыйны праект на 34 вучня ў будынку звычайнай сярэдняй школы. Праз 5 гадоў "Агора" пашырылася, і цяпер тут вучацца 260 дзяцей 12-18 гадоў, яшчэ 4 іншых адукацыйных фонду ў Нідэрландах могуць рушыць услед прыкладу прагрэсіўнай школы.
Фота: архіў аўтара
З'явілася яна не проста так, да стварэння эксперыментальнай школы падштурхнулі прабелы ў сістэме галандскай адукацыі.
Наогул у Нідэрландах, як і ў Беларусі, звычайна школа працуе па класна-ўрочнай сістэме з трыццаццю дзецьмі ў класе. Але дзеці ідуць у школу раней - у 4 гады. Да 11 гадоў школа лічыцца пачатковай, далей - сярэдняя школа, якая можа заняць ад 4 да 6 гадоў, у залежнасці ад амбіцый вучня (або аднаго з бацькоў). Прычым вырашыць, на якую праграму ты ідзеш, трэба ў самым пачатку сярэдняй школы. Гэта можа быць 4, 5 ці 6 гадоў навучання, па заканчэнні якіх ты здаеш ад 6 да 9 экзаменаў. Выбар робяць самі вучні, але пачатковая школа дае рэкамендацыі на падставе папярэдніх гадоў навучання і фінальных тэстаў.
Па законе краіны, дзеці павінны вучыцца ў школе да 18 гадоў. Таму калі яны выбіраюць 4-гадовую праграму, потым яшчэ павінны будуць працягнуць вучыцца на наступнай прыступке прафесійна-тэхнічнай адукацыі. А калі ёсць жаданне атрымаць вышэйшую адукацыю, трэба ў 12 гадоў выбраць 6-гадовую праграму сярэдняй школы, якая параўнальная з гімназічным узроўнем. Такая сістэма прывяла да праблемы: 60% студэнтаў ВНУ не давучваюцца да дыплома. Гэта адбываецца таму, што дзеці выбіраюць прафесійны шлях занадта рана і неўсвядомлена.
Фота: архіў аўтара
Як з'явілася "Агора"
6 месяцаў каманда з 6 адукацыйных экспертаў працавала над новай метадалогіяй.
Мы лічым недарэчным, што вучні павінны выбіраць будучую прафесію і праграму навучання, калі ім 12 гадоў. У іх павінны быць магчымасці паспрабаваць, пазнаць сябе і сфармаваць свой выбар. І на гэта ў іх ёсць як мінімум 3 гады, падчас якіх яны выбіраюць самі, чаму і як вучыцца. Абавязковымі з'яўляюцца толькі 3 прадмета: матэматыка, англійская і галандская мовы. І нават іх выкладаюць не ў традыцыйнай форме, дзеці вучацца самастойна, пры дапамозе анлайн-праграмы. Атрымліваецца, што школьнікі самі выбіраюць хуткасць вывучэння і плануюць працэс. У астатні час у дзяцей ёсць свабода рабіць тое, што яны хочуць.
Калі ў іх ёсць цікаўнасць, яны самі вучацца. А мы ім ствараем умовы для падтрымання і ўзмацнення гэтага цікаўнасці. І прапануем выклікі, з якімі трэба справіцца, задавальняючы сваю цікаўнасць.
Фота: архіў аўтара
Няма класаў па ўзросце
У "Агора" няма класаў па ўзросце, замест іх - кам'юніці. У кожным кам'юніці каля 30-40 дзяцей 12-14 або 15-18 гадоў. Гэта дае магчымасць больш старэйшым і дасведчаным у навучанні дзецям дапамагаць сваім малодшым «калегам» - справай, словам ці проста сваім прыкладам, бо дзеці вучацца ў асяроддзі, адзін ад аднаго.
Кожнае кам'юніці складаецца з 3 груп, якія фармуюцца вакол свайго настаўніка-коуча. Ён / яна дапамагае вучням выбіраць праекты, планаваць іх, разбірацца з цяжкімі сітуацыямі, накіроўвае да эксперта, калі трэба, дапамагае прааналізаваць атрыманыя вынікі. Падтрымка і напрамак - вось асноўныя задачы такога настаўніка. Пяць дзён у тыдзень з 9.00 да 15.00 дзеці знаходзяцца ў школе (гэта строга), і ў любы момант яны могуць падысці да настаўніка па дапамогу. Або калі настаўнік заняты - абавязкова дамовяцца на час, які настаўнік заплануе для гэтага вучня.
Сядзець за сталом неабавязкова
У кожнага вучня ёсць свой стол. Але сядзець за ім, ці сабрацца чародкай на канапе, або пайсці ў майстэрню, на гасцявую лекцыю або на кансультацыю да эксперта - кожную хвіліну вырашае вучань сам, у залежнасці ад свайго настрою, задач, планаў на дзень. Адзінае правіла: калі школьнік выходзіць з кабінета, на дошцы ля выхаду піша, куды і навошта ідзе і ў колькі вернецца, каб настаўнік ведаў, дзе знаходзіцца вучань з яго групы.
Фота:архіў аўтара
Эксперты - гэта настаўнікі, як нашы прадметнікі. Імі могуць быць і тыя ж настаўнікі-коучы: для сваіх 10-15 чалавек у пастаянным рэжыме яны - коучы, а ў пэўны час для ўсіх вучняў школы выступаюць настаўнікамі-прадметнікамі. Таксама эксперты - гэта бацькі. Кожны бацька двойчы на месяц вылучае на школу па паўдня, каб падзяліцца сваім прафесійным веданнем з падрастаючым пакаленнем. І яшчэ эксперты могуць быць за рамкамі школы - тады вучні самі да іх ездзяць.
Фота:архіў аўтара
«Тут няма ўрокаў і больш часу»
"Чаму вы ў гэтай школе?" - пыталіся мы вучняў. Самыя частыя адказы былі ў духу: - У звычайнай школе было вельмі шмат урокаў і хатніх заданняў - даводзілася рабіць іх па начах. Я нічога не паспяваў, і гэта пастаянны стрэс. А тут няма ўрокаў і ў мяне больш часу, каб займацца тымі справамі, якія мне цікавыя.
- Тут ёсць магчымасць навучыцца быць незалежнымі. Гэта значыць, мы працуем самі, але ў той жа час ведаем, што можам звярнуцца па дапамогу ў любую хвіліну, - дзеліцца сваімі думкамі 15-гадовая Саша на ідэальнай англійскай, ніколькі нас не бянтэжачыся, а наадварот, праяўляючы адкрытасць і шчырую цікавасць у адказ. - Вось цяпер, да прыкладу, я працую над гісторыяй, таму што яна мне цікавая і патрэбная. Я час ад часу раблю тэсты, каб зразумець, дзе ў мяне прабелы - і выбудоўваю план, як іх папоўніць. Па праграме зараз праходзяць халодную вайну. Але навошта мне гэта, калі я пра яе шмат усяго ведаю, а вось пра старажытную Грэцыю і Рым - мала? Я лепш над гэтым папрацую.
- А я хачу быць дызайнерам. Гэта крэатыўная прафесія, дзе трэба і думаць, і рукамі самой нешта рабіць. Мне гэта падабаецца. І працу знайсці будзе не складана. А тут падабаецца тое, што я сама магу выбіраць, што вучыць.
У другім канцы пакоя - яшчэ адна групка вучняў. Каб пагутарыць з намі, ім давялося шукаць «перакладчыка». Так мы пазнаёміліся з Ціма.
- Я - разумны. І ў гэтым была праблема. Таму што ў звычайнай школе, калі ты разумны, то трэба шмат вучыцца, потым ісці ў універсітэт і станавіцца навукоўцам. Але я вельмі люблю майстраваць. І значыць, мне трэба быць дурным і займацца ручной працай. Але я не хачу выбіраць паміж быць разумным і майстраваць. А тут я магу гэта рабіць адначасова - у мяне ёсць 5 гадоў, каб вырашыць, кім я хачу быць, і рабіць цяпер тое, што мне падабаецца. Хлопчык паказвае свае працы: сакрэтную міні-зброю памерам з палец, драўляны тамагаўк для маскараду для сяброўкі, кавальскія вырабы.
Фота: архіў аўтара
Вучні старэйшыя - 15-17 гадоў - таксама называюць аўтаномію і свабоду сярод асноўных пераваг "Агора".
- Мне заўсёды падабалася быць у класе ў 30 чалавек - гэта цудоўнае месца для зносін. Але я цярпець не мог слухаць аднаго і таго ж настаўніка, які распавядае цэлы ўрок адно і тое ж, што я ўжо зразумеў за першыя 10 хвілін. І я пачынаў размаўляць з аднакласнікамі, якія таксама ўжо ўсе зразумелі. Ясна, што гэта настаўнік не быў шчаслівы ад гэтага, і я быў для яго хуліганам. А мне проста было сумна. Тут жа ў мяне больш аўтаноміі ў планаванні майго дня - я сам вырашаю, калі я вучуся, а калі маю зносіны. І я сам нясу адказнасць за вынік, - дзеліцца Хюс. Дарэчы, у Хюса ўжо ёсць запрашэнні на паступленне ад двух універсітэтаў.
Фота: архіў аўтара
Дзень настаўніка пачынаецца і заканчваецца планёркай
- Я быў настаўнікам гісторыі больш за 10 гадоў. І ў нейкі момант злавіў сябе на думцы: чым гэта я займаюся? Гэта навучанне ці прафанацыя? Калі дзеці хочуць больш даведацца аб старажытным Рыме, а я ім кажу: гэта не важна, зараз вывучаем Новы час, толькі таму, што нехта ў міністэрстве вырашыў, што менавіта гэта цяпер важна гэтым дзецям, гэта ж забівае цікавасць дзіцяці. Вось была жывая цікавасць у дзіцяці, і вось яе ўжо няма, і наўрад ці вернецца. І я стаў шукаць, што рабіць. Так я трапіў у "Агора", - расказвае пра сябе настаўнік Пітэр Крынс. Дзень настаўніка пачынаецца ў 8 раніцы - з планёркі. Да 9 прыходзяць дзеці і першыя паўгадзіны з імі - гэта налада на дзень. Потым ва ўсіх пачынаецца праца па сваім графіку. Калі ў канцы дня дзеці разыходзяцца па хатах, настаўнікі зноў збіраюцца - абмеркаваць, як прайшоў дзень, што важнага заўважылі, якія новыя задачы з'явіліся.
Фота: архіў аўтара
- Я быў настаўнікам натуральных навук 10 гадоў. І я бачыў, што праграмаванне, безумоўна, цікава дзецям. Ок, я магу іх навучыць праграмаваць на адной мове, але праз некалькі гадоў будуць іншыя мовы. І што, зноў патрэбен будзе настаўнік, каб навучыць іх? Важней навучыць вучыцца і тады не важна, якія змены ў якіх навуках будуць адбывацца - дзеці змогуць лёгка адаптавацца. І гэта самая галоўная прыгажосць у тым, што я цяпер раблю - вучу іх вучыцца самастойна, - падхоплівае Роб Перы.
- Калі я пачала выкладаць англійскую мову ў звычайнай сярэдняй школе год, хутка зразумела, што стаяць насупраць 30 дзяцей і нешта ім распавядаць - не тое, чаго я хачу. Я хачу дапамагаць ім разумець, што ім цікава, што ў іх добра атрымліваецца, чаму яны хочуць навучыцца. Навучыць іх бачыць свет шырэй: што значыць быць добрым чалавекам, грамадзянінам, адным; разумець сябе. І гэта як раз тое, што мы робім тут, - кажа Хана Даунс.
У "Агора" асаблівае стаўленне да памылак:
Мы ж у жыцці вучымся праз памылкі. Таму важна паказаць дзецям, што школа - гэта бяспечнае месца, каб рабіць памылкі і вучыцца на іх. Часам менавіта ў гэтым і заключаецца ролю коуча - стварыць сітуацыю правалу, каб паказаць, да чаго можа прывесці абраныя паводзіны.
Вядома, дзеці бываюць розныя. Ёсць самаматываваныя ад прыроды. А ёсць іншыя. І нават пасля 6 тыдняў адаптацыі да новага падыходу, бывае, што дзеці не ўключаюцца ў самастойную працу. І тады задача коуча - разабрацца, чаму. І гэтаму можа быць мноства прычын: няўменне арганізоўваць сябе, або вучань сам не ведае, чаго ён хоча. Калі і коуч, і вучань ведаюць, чаго ён хоча - з гэтага ўсё пачынаецца. А калі не ведае - то ніякай матывацыі ні на што не будзе. Таму самае важнае (і самае праблемнае для традыцыйнай школы) - гэта адносіны паміж коучам і вучнем. Калі ў цябе кожную гадзіну змяняецца група вучняў, якім трэба даць пэўны матэрыял - ты проста не паспяваеш будаваць адносіны. Інавацыйны праект паказвае сваю эфектыўнасць: дзеці любяць школу, хочуць у ёй вучыцца, становяцца ў ёй больш упэўненымі і больш шчаслівым і знаходзяць свой жыццёвы шлях. Падобна на тое, што і нам ёсць, чаму ў іх павучыцца.
Наталля Іскарцава, арыгінал артыкула па спасылцы