Валянціна Голубева адрэагавала на апошнія падзеі аналітычным артыкулам:
"Успышка сейсмічнай актыўнасці ў сферы адукацыі ( выступленне В.Пракапені, зваротны артыкул А.Грыгор'ева у дадатак да ўсяго фурор вакол EduMinsk , на якім падлеткі выказалі сваё меркаванне аб тым, якой адукацыі яны чакаюць і як яе можна атрымаць інтэрв'ю тут, выключэнне чарчэння з навучальных планаў кабінетным рашэннем выбіла мяне з каляіны, адарвала ад працы і прыкавала да кампутара: пакуль не напішаш - не пойдзеш".
Кароткі змест:
Сітуацыя ў адукацыі
- Рэформа адукацыі, ужо не першае дзесяцігоддзе абмяркоўваецца ў нашым грамадстве, але мы так і не бачым кардынальных пераменаў.
- Спроба падлеткаў ўзяць ініцыятыву ў свае рукі кажа пра тое, што маладыя людзі страцілі апошнюю надзею. Аднак ці добра, што рухаючай сілай рэформы ў адукацыі становяцца падлеткі?
- Эклектыка мыслення пры вырашэнні сістэмных праблем - шлях да правалу. Давайце ўсё ж такі глядзець на сістэму адукацыі, як на сістэму існавання і самааднаўлення нацыі, а не як на эксперыментальную пляцоўку.
- Падрыў якасці адукацыі ў нашай краіне пачаўся пасля ўвядзення "усеагульнай абавязковай сярэдняй адукацыі моладзі" (Канстытуцыя 1977 года). Як і многія брэжнеўскія рэформы, гэта быў прапагандысцкі ход, дэкларатыўная мера, накіраваная на падтрыманне ілюзіі насельніцтва аб тым "як добра ў краіне Савецкай жыць".
- Наступны ўдар па сістэме адукацыі і інтэлектуальнаму патэнцыялу краіны быў нанесены выбарам арыентацыі дзяржавы на адраджэнне цяжкай прамысловасці, для якой у Беларусі не маецца прыродных рэсурсаў, і стратнай сельскай гаспадаркі пры поўным ігнараванні самага каштоўнага здабытку краіны - чалавечага капіталу.
- А затым прыйшло цэнтралізаванае тэставанне (ЦТ), зробленае новым пакаленнем настаўнікаў. Барацьба з карупцыяй ў ВНУ прывяла да сляпога набору па выніках ЦТ, у ВНУ сталі трапляць людзі, якім на другім курсе даводзілася тлумачыць матэрыялы базавай школы.
- Ну, і ў давяршэнне - рэформа 2008 года, вярнула школу з 12-гадовага на 11-гадовае навучанне. Дзецям не далі завяршыць курс 12-гадовага навучання, прымусілі прайсці праграму 11 і 12 класаў за адзін год, тым самым прадэманстраваўшы нацыі стаўленне ўлады да адукацыі: веды наогул нічога не значаць.
- Калі ўсвядоміць разбуральную сілу пераменаў, якія адбыліся ўслед за рэформай 1977 года, то становіцца зразумела, што тут не ўніверсітэт адкрываць трэба, і не да міністра ісці з чарговай паперкай прасіць павялічыць набор у ВНУ на ІТ-спецыяльнасці. Тут трэба біць ва ўсе званы і пачынаць сур'ёзную, старанна прадуманую фундаментальную рэформу адукацыі.
ЧАМУ ж рэформы НЕ ПРАВОДЗІЦЦА?
- На самай справе тлумачэнне прычын стагнацыі ў сферы адукацыі простае і відавочнае. Гэта аксіёма: нельга змяніць СІСТЭМУ, не змяняючы СІСТЭМУ. Кожны з асоб, надзеленых уладай, фінансамі і паўнамоцтвамі прапануе змяніць тую частку, якая не закране яго інтарэсы.
- Сістэма адукацыі - гэта рэпрадуктыўная сістэма грамадства. Яна вырошчвае новае пакаленне ў адпаведнасці з ДНК соцыума, у якім яна працуе. Адсюль вынікае, што сама сістэма сябе змяніць не можа. Больш за тое, соцыум, які яе стварыў, не дасць яе змяніць. Палепшыць сітуацыю ў адукацыі можна альбо шляхам вырошчвання іншай, паралельнай сістэмы, альбо вонкавым уздзеяннем на ДНК існуючай сістэмы.
- Усё больш і больш настаўнікаў, выматаных ў дзяржаўных навучальных установах, кажуць ім "Бывай!" і сыходзяць у прыватны сектар. Усё больш бацькоў, страціўшы надзею, што дзіця атрымае адукацыю ў школе, аддаюць яго ў прыватны сектар, альбо спрабуюць навучаць дзіця дома. Усё больш выпускнікоў, якія прайшлі праз горан дзяржаўнай школы, рыхтуюцца да паступлення ў ВНУ за мяжой - куды заўгодна, толькі не ў нас. Трава на тым беразе зелянейшая і цукар саладзейшы. Паступленне ў замежную ВНУ лічыцца дасягненнем. Хто застаецца ў дзяржсектары? З дзяцей - тыя, хто не можа сабе дазволіць адукацыю ў прыватным сектары (сацыяльнае расслаенне). З настаўнікаў - тыя, хто з-за нізкай кваліфікацыі пакуль не знайшоў працу ў прыватным сектары, альбо рамантыкі-энтузіясты, якія спадзяюцца - і часам маюць поспех! - стварыць адукацыйны аазіс у сваёй навучальнай установе. Але іх энтузіязм планамерна падточваецца намаганнямі міністэрства і інспекцый.
- Чаму ж сістэма не змяняецца? Таму што ёсць канфлікт паміж новымі бізнэс- і сацыяльнымі мадэлямі інфармацыйнага грамадства і структурай нашай дзяржавы. У свеце ідуць працэсы дэцэнтралізацыі, глабалізацыі, мабільнасці, індывідуалізацыі сумесна з кааперацыяй, і, самае галоўнае, гэта нябачаная раней дынаміка працэсаў. Наяўнасць цэнтралізаванай сістэмы дзяржаўнага кіравання - гэта не карысць, а найвялікшых фактар рызыкі для нацыянальнай бяспекі.
- Толькі задзейнічанне інтэлекту нацыі можа прывесці да рэальнага ўздыму. А інтэлект не трывае грубых вокрыкаў і тупых дырэктыў. Сіла дырыжора - ва ўменні музыкаў.
ЯК ПРАВОДЗІЦЬ рэформы сістэмы адукацыі?
- Першае, што трэба зрабіць, гэта стварыць кампетэнтны камітэт, які ўзяў бы на сябе задачу распрацаваць канцэпцыю адукацыі менавіта для нашай краіны.
- Змест адукацыі - ключавое пытанне. Павінен быць вызначаны мінімальна неабходны набор ведаў і, самае галоўнае, разумны для пачатковай і базавай школы. Тут трэба выйсці за рамкі звыклага набору дысцыплін і зыходзіць з жыццёва важных патрэбаў навучэнцаў і грамадства. Навучаць аналітычнаму чытанню і крытычнаму мысленню. Этыкету і камунікацыі. Магчыма, навігацыі па картах GPS. Магчыма, уменням самаабслугоўвання, прынцыпам асабістай бяспекі. Гадаваць грамадзян свету з разуменнем таго, што трэба дбаць пра сваю сям'ю, свой двор, сваю краіну, паважаць інтарэсы суседзяў і захоўваць мір. Галоўнае, каб асноватворныя веды і ўменні былі трывала засвоены.
- Пасля завяршэння базавай школы навучанне павінна быць модульным і спецыялізаваным . Змест модуляў павінна рэгулярна абнаўляцца па ўзгадненні з праграмамі ВНУ, запытамі патэнцыйных працадаўцаў, глабальнымі тэндэнцыямі і чаканнямі грамадства.
- Асаблівай увагі патрабуе сістэма праверкі якасці навучання і ацэнкі. Цалкам відавочна, што веды павінны ацэньвацца па ўменні іх ужыць для вырашэння задач.
- Трэба арганізаваць перападрыхтоўку педагагічных кадраў . Калі мы сур'ёзна гаворым аб кардынальным павышэнні якасці адукацыі педагога, то, прабачце, іх трэба навучаць. Лепшым з лепшых можна выдаваць атэстат трэнера і ўключаць іх у сістэму перападрыхтоўкі кадраў.
- Неабходна стварыць магчымасць для настаўнікаў удзельнічаць у міжнародных канферэнцыях, праектах і праграмах. Не так, як цяпер: дасылаеш ў школу запрашэнне на міжнародную канферэнцыю, а дырэктар не адпускае, спасылаючыся на тое, што "працаваць няма каму". Людзі з сваіх мізэрных заробкаў збіраюць па капейцы на паездку на канферэнцыю за мяжу.
- Перападрыхтоўка кадраў непазбежна пацягне за сабой і пытанне павышэння аплаты працы настаўніка. Не на 1-3%, пра якія мы чуем штогод напярэдадні першага верасня, а да ўзроўню сярэдняга заробку ў ІТ. Пагадзіцеся: людзі, якія будуць ўзгадоўваць заўтрашнія кадры для ІТ, павінны атрымліваць трохі больш, чым кадры, якіх яны рыхтуюць.
- Дзе грошы ўзяць? А гэта грошы, якія будуць зэканомлены кампаніямі пры скарачэнні выдаткаў на навучанне новага супрацоўніка.
- ВНУ змогуць набіраць лепшых выпускнікоў . Набяром, вывучым новае пакаленне ў адпаведнасці з лепшымі сусветнымі стандартамі. Дайце ім права вырашаць, як праводзіць выкладанне. Трэба распрацаваць адэкватны кантроль ведаў. Адпадзе неабходнасць утрымліваць армію інспектараў.
Няма сродкаў? Думаю, калі пашукаць, то знойдуцца, калі будзе ўсведамленне таго, што альтэрнатывай рэформе адукацыі з'яўляецца стагнацыя, ўцечка мазгоў, стратная эканоміка, што ў рэшце рэшт прывядзе да страты суверэнітэту. Давайце дзейнічаць, пакуль гэта не адбылося.
******
Пра аўтара:
Валянціна Голубева - выкладчыца англійскай мовы з 1984 года, сябра праўлення Беларускай асацыяцыі выкладчыкаў англійскай мовы, член міжнародных асацыяцый TESOL, iatefl, Gallery Teachers; заснавальніца і кіраўнік Клуба "ICAN", фасілітатар праграмы "TEFL Troubleshooting" для настаўнікаў англійскай мовы Беларусі.
Чытаць артыкул цалкам