Аўтар: Віктар Жук, настаўнік гісторыі і грамадазнаўства
ДУА «Сярэдняя школа №11 г. Маладзечна»
У адпаведнасці з вучэбнай праграмай па грамадазнаўстве для 11 класа праблемы ўзаемадзеяння чалавека з навакольным асяроддзем разглядаюцца ў кантэксце тэмы "Удзел Рэспублікі Беларусь у вырашэнні глабальных праблем". Мэтазгодна прысвяціць урок грамадазнаўства асвятленню актуальнай на сённяшні дзень экалагічнай сітуацыі ў Беларусі і ў свеце ў кантэксце медыяпісьменнасці.
Прапануем рэкамендацыі Віктара Жука па арганізацыі на ўроку грамадазнаўства работы з загалоўкамі навін, навіной ў газеце і відэа публічнага выступлення па экалагічнай праблематыцы.
Работа з загалоўкамі публікацый (у парах).
Навучэнцам прапануецца абмеркаваць пытанне аб тым, якім чынам можна прыцягнуць увагу грамадства да экалагічных праблем, запісаць свае прапановы на стыкерах і прымацаваць іх да дошкі. Падчас калектыўнага абмеркавання вылучаных ідэй настаўнік адзначае, што вялікую ролю ў асвятленні праблемы ўзаемадзеяння чалавека з навакольным асяроддзем маюць сродкі масавай камунікацыі (медыя). Напрыклад, на сайце вядомага навукова-папулярнага выдання National Geographic, рэгулярна публікуюцца навіны, якія асвятляюць актуальную экалагічную абстаноўку ў свеце.
Настаўнік прапануе навучэнцам, працуючы ў парах, вызначыць па загалоўках навінавых тэкстаў экалагічныя праблемы, якім яны прысвечаны. Вынікам праведзенай работы павінна стаць запоўненая табліца. З мэтай актуалізацыі ведаў аб відах глабальных экалагічных праблем навучэнцы могуць выкарыстоўваць складзеныя дома ментальныя карты (гл. дадаткі ў сцэнары).
Загалоўкі навін з сайту National Geographic (рускамоўная версія) / Экалагічныя праблемы
«113 відаў жывёл знаходзяцца пад пагрозай знікнення з-за пажараў у Аўстраліі» (14.02. 2020) / Скарачэнне біялагічнай разнастайнасці флоры і фауны
«Белы кантынент награваецца» (10.01.2012) / Глабальнае змяненне клімату, «парніковы эфект», раставанне леднікоў
«Атмасфера Зямлі губляе кісларод» (26.09. 2016) / Змена складу атмасферы
«Чаму марскі канёк схапіў ватную палачку?» (18.09. 2017) /Забруджванне прыродных рэсурсаў планеты неўласцівымі прыродзе рэчывамі
«Зямлі пагражае новы сусветны патоп» (27.06. 2015) / Павышэнне ўзроўню мора
«Апошняя кропля: топ-5 краін, якія спажываюць найбольшую колькасць вады» (16.03. 2020) / Скарачэнне запасаў прэснай вады
«Плошча Сахары павялічылася на 10% за 100 год" (02.04. 2018) / Глабальнае пацяпленне, апустыньванне.
Работа з навіной аб Чарнобыльскай катастрофе (у групах)
Пасля абмеркавання вынікаў выкананага задання навучэнцам прапануецца азнаёміцца са зместам гістарычнага дакумента - навіна аб аварыі на Чарнобыльскай АЭС, Апублікавана 1 мая 1986 г. у беларускай газеце «Звязда» . Працуючы з тэкстам дакумента, навучэнцам неабходна вызначыць, наколькі аб'ектыўна газета асвятляе наступствы аварыі, падкрэсліўшы тыя радкі, якія супярэчаць рэчаіснасці або выклікаюць сумневы.
Напрыклад, газета упершыню паведамляе аб катастрофе 1 траўня, у той час як выбух на чацвёртым энергаблоку ЧАЭС адбыўся яшчэ 26 красавіка. Таксама нічога не гаворыцца пра тое, якія радыеактыўныя рэчывы былі выкінутыя ў навакольнае асяроддзе, і якую небяспеку яны ўяўляюць для здароўя чалавека. Паведамляецца толькі аб «некаторай уцечцы радыеактыўных рэчываў», а таксама пра тое, што «радыяцыйнае становішча на электрастанцыі і прылеглай мясцовасці стабілізаваная». Такім чынам, інфармацыя пра аварыю падаецца ў скажоным выглядзе, у той час як рэальныя наступствы замоўчваюцца.
Далей настаўнік акцэнтуе ўвагу вучняў на тым, што дзяржава павінна гарантаваць грамадзянам свабоду доступу да інфармацыі аб стане навакольнага асяроддзя. Для дасягнення гэтай мэты 25 мая 1998 г. у дацкім горадзе Орхус была падпісана Канвенцыя "Аб доступе да інфармацыі, удзеле грамадскасці ў прыняцці рашэнняў і доступе да правасуддзя па пытаннях, што тычацца навакольнага асяроддзя». Сярод 38 краін, якія падпісалі канвенцыю, была і Рэспубліка Беларусь. І прапануе работу ў групах.
Работа з відэа выступлення экалагічных актывістаў.
Групам неабходна выбраць спікераў, якія будуць прадстаўляць вынікі праведзенай работы. Настаўнік удакладняе, што выступ выступоўцаў павінна быць лаканічным, але яркім і запамінальным, здольным прыцягнуць увагу іншых людзей да экалагічных праблем. У якасці прыкладу дэманструецца відэа выступы вядомых актывістак зялёнага руху - сясцёр Мэлатыя і Ізабель Вийсен. Яшчэ ў 2013 годзе яны пачалі кампанію «Bye-bye plastic bags» з мэтай абароны роднага выспы Балі ад забруджвання пластыкам і ў выніку дамагліся свайго - з 2018 года выкарыстанне пластыкавых пакетаў на востраве было афіцыйна забаронена. Пасля прагляду відэафрагмента (выкарыстоўваецца сэрвіс YouTube, які дазваляе ўключыць субтытры) вучні прыступаюць да працы ў групах.
Напрыканцы настаўнік прапануе навучэнцам растлумачыць, як яны разумеюць сутнасць выказвання: «Думай глабальна, дзейнічай лакальна". Чакаецца, што навучэнцы самастойна прыйдуць да высновы аб тым, што вырашэнне глабальных праблем залежыць ад намаганняў кожнага чалавека. Напрыклад, адмаўляючыся ад выкарыстання пластыкавых пакетаў, мы ўносім свой маленькі, але важны ўклад у вялікае агульная справа - скарачэнне забруджвання навакольнага асяроддзя бытавымі адкідамі. Такім чынам, выказванне «Думай глабальна, дзейнічай лакальна" можна назваць дэвізам усіх людзей, якім неабыякава будучыня нашай планеты. Менавіта яго і прапануецца запісаць у якасці высновы.
Цалкам сцэнар распрацоўкі ўрока можна спампаваць тут (на рускай мове).
