У сённяшняй сістэме адукацыі Беларусі прынята патрабаваць. Патрабаваць выканання загадаў ад настаўнікаў, патрабаваць справаздачы ад адміністрацый школ, патрабаваць вынікаў ад дзяцей. Але зусім не прынята пытацца меркаванне настаўнікаў, адміністрацый, вучняў, бацькоў, што патрэбна для якаснай працы міністэрства адукацыі і прыняцця рашэнняў для добрай адукацыі.
17 чэрвеня прайшла грамадская дыскусія "Чаму і навошта вучыць?". Дыскусія была накіравана на высвятленне думкі настаўнікаў пра розныя аспекты адукацыйнага працэсу. У ходзе дыскусіі былі зададзены пытанні, адказы на якія стануць асновай для напрамку дзейнасці супольнасцяў бацькоў і настаўнікаў. Кароткія адказы на іх мы прывялі ў нашых картках, а з падрабязным апісаннем дыскусіі вы можаце азнаёміцца ніжэй.
Першае пытанне: "Якімі якасцямі валодае добры настаўнік?" паказала, што найбольшую заклапочанасць выклікае псіхалагічны камфорт у адносінах настаўніка і вучня. У сённяшняй сістэме падрыхтоўкі педагагічных кадраў няма сістэмнага падыходу да фарміравання навыкаў псіхалагічнай дапамогі сабе і вучням. Відавочна, што неабходна ўвага да гэтага пытання з боку дзяржавы і грамадзянскай супольнасці. Арганізацыя курсаў і навучальных семінараў па павышэнні эмацыйнага інтэлекту выкладчыкаў, арганізацыя заняткаў з вучнямі па распазнанні сваіх эмоцый і азнаямленні з рознымі сцэнарамі эмацыйных рэакцый маглі б пачаць фарміраванне культуры клопату пра сваё псіхічнае здароўе яшчэ са школы.
Урэгуляванне канфліктаў паміж настаўнікам і вучнем, настаўнікам і бацькамі з'яўляецца слабым месцам сістэмы адукацыі. Пра гэта сведчаць выпадкі неадэкватнай рэакцыі выкладчыкаў на непрыстойныя паводзіны вучняў. Таму прафесійная дапамога псіхолагаў-канфліктолагаў у школе на пастаяннай аснове дапамагла б палепшыць сітуацыю, а ва ўніверсітэтах варта ўвесці курсы па псіхалогіі не толькі тэарэтычнай, але і "практычнай" - заснаванай на разборы рэальных сітуацый.
Свет змяняецца, у грамадстве з'яўляюцца новыя нормы і правілы зносін. Удзельнікі дыскусіі звярнулі ўвагу на тое, што настаўнік павінен быць носьбітам "новай этыкі", якая прадугледжвае адчувальнасць да дыскрымінацыі і гвалту рознага паходжання. "Новая этыка" мае на ўвазе павагу асабістых межаў незалежна ад узросту ўдзельнікаў адукацыйнага працэсу.
У пытанні залежнасці поспехаў вучня ад кампетэнцыі настаўніка ўдзельнікі дыскусіі прапанавалі пашырыць тэму і абмеркаваць матывацыю вучняў і ролю настаўніка ў яе павышэнні. Што тычыцца кампетэнцый настаўніка, то адной з ключавых праблем з'яўляецца прафарыентацыя выпускнікоў. Адсюль растуць праблемы нежадання працаваць настаўнікам пасля выпуску з ВНУ, цяжкі маральны стан маладога спецыяліста і, як вынік, нізкая эфектыўнасць работы з вучнямі.
З боку вучняў назіраецца фармальнае стаўленне да вучобы. Вучні часта не суадносяць атрыманыя ў школе веды з іх ужываннем на практыцы. Ад бацькоў паступіла пажаданне, каб школа вучыла таму, з чым вучань сутыкаецца кожны дзень. Гэта можа быць фінансавая пісьменнасць, асновы эканомікі: каб чалавек з базавай адукацыяй разумеў, як і адкуль бяруцца грошы, фармуюцца бюджэты і як працуюць банкаўскія праграмы. Прафарыентацыя неабходна, каб выпускнік школы разумеў куды рухацца далей, і месца вучобы не стала для яго расчараваннем.
Для падобных змен у школьнай сістэме неабходна ўзаемадзеянне школ і ўніверсітэтаў з грамадзянскай супольнасцю, грамадскімі і бізнес- арганізацыямі. Рэформы адукацыі павінны быць праведзены на ўсіх узроўнях, пачынаючы з дзіцячага садка. Таксама, каб адукацыя была якаснай, трэба разумець, для якога грамадзтва гэта адукацыя створана.
Вучэбная праграма пры сённяшняй сістэме адукацыі ў Беларусі не мае альтэрнатыў. Прыняцце гэтай праграмы адбываецца без удзелу грамадскасці, складальнікі невядомыя, і зваротную сувязь ад настаўнікаў па яе эфектыўнасці ніхто не вывучае. Дадзеную практыку неабходна змяніць карэнным чынам.
Пытанне нагрузкі на настаўніка выклікала вялікую рэакцыю, усе ўдзельнікі дыскусіі выказалі адзінае меркаванне, што нагрузка павінна быць перагледжана як для настаўнікаў школ, так і для выкладчыкаў ВНУ. Неабходна рэалізаваць прынцып: "Важна не колькасць гадзін, а іх якасць".
У гэтым артыкуле паказаныя толькі меркаванні настаўнікаў і бацькоў падчас адной дыскусіі. Кожную ідэю можна развіць або скарэктаць. Але для стварэння якаснай сістэмы адукацыі, якая працуе на карысць грамадства, неабходны ўдзел самога грамадства ў розных формах. Дзяліцеся сваім меркаваннем і ідэямі ў каментарах і падпісвайцеся на адукацыйныя суполкі Беларусі.
Общественная дискуссия: Чему и зачем учить?
В сегодняшней системе образования Беларуси принято требовать. Требовать исполнительности от учителей, требовать отчеты от администраций школ, требовать результатов от детей. Но совершенно не принято спрашивать мнение учителей, администраций, учеников, родителей для качественной работы министерства образования и принятия решений для качественного образования.
17 июня прошла общественная дискуссия “Чему и зачем учить?”. Дискуссия была направлена на выяснение мнения учителей о разных аспектах образовательного процесса. В ходе дискуссии были заданы вопросы, ответы на которые станут основой для направления деятельности сообществ родителей и учителей. Краткие ответы на них мы привели в наших карточках, а с подробным описанием дискуссии вы можете ознакомиться ниже.
Первый вопрос: “Какими качествами обладает хороший учитель?” показал, что наибольшую озабоченность вызывает психологический комфорт в отношениях учителя и ученика. В сегодняшней системе подготовки педагогических кадров нет цельного подхода к формированию навыков психологической помощи себе и ученикам. Очевидно, что необходимо внимание к этому вопросу со стороны государства и гражданского общества. Организация курсов и обучающих семинаров по повышению эмоционального интеллекта преподавателей, организация занятий с учениками по распознаванию своих эмоций и ознакомлению с разными сценариями эмоциональных реакций могли бы начать формирование культуры заботы о своем психологическом здоровье еще со школы.
Урегулирование конфликтов между учителем и учеником, учителем и родителями является слабым местом системы образования. Об этом свидетельствуют случаи неадекватной реакции преподавателей на неподобающее поведение учеников. Поэтому профессиональная помощь психологов-конфликтологов в школе на постоянной основе помогла бы улучшить ситуацию, а в университетах следует ввести курсы по психологии не только теоретической, но и “практической” - основанной на разборе реальных ситуаций.
Мир меняется, в обществе появляются новые нормы и правила общения. Участники дискуссии обратили внимание на то, что учитель должен быть носителем “новой этики”, которая предполагает чувствительность к дискриминации и насилию разного характера. “Новая этика” предполагает уважение личных границ независимо от возраста участников образовательного процесса.
В вопросе зависимости успехов ученика и компетенции учителя участники дискуссии предложили расширить вопрос о мотивации учеников и роли учителя в ней. Что касается компетенций учителя, то одной из ключевых проблем является профориентация выпускников. Отсюда растут проблемы нежелания работать учителем после выпуска из ВУЗа, тяжелое моральное состояние молодого специалиста и, как результат, низкая эффективность работы с учениками.
Со стороны учеников наблюдается формалистское отношение к учебе. Ученики часто не соотносят полученные в школе знания с их применением на практике. От родителей поступило пожелание, чтобы школа научила тому, что нужно каждый день. Это может быть финансовая грамотность, основы экономики: чтобы человек с базовым образованием понимал, как и откуда берутся деньги, формируются бюджеты и как работают банковские программы. Профориентация необходима, чтобы выпускник школы понимал куда двигаться дальше, и будущая профессия не стала для него разочарованием.
Для подобных изменений в школьной системе необходимо взаимодействие школ и университетов с гражданским обществом, общественными и бизнес организациями. Реформы образования должны быть проведены на всех уровнях, начиная с детского сада. Также для качественного образования нужно понимать, для какого общества это образование создано.
Учебная программа сегодняшней системы образования в Беларуси не имеет альтернатив. Принятие этой программы происходит без участия общественности, составители неизвестны и обратную связь от учителей по ее эффективности никто не изучает. Данную практику необходимо изменить в корне.
Вопрос нагрузки на учителя вызвал большой интерес и единое мнение, что нагрузки должны быть пересмотрены как для учителей школ, так и для преподавателей ВУЗов. Необходимо реализовать принцип: “Важно не количество часов, а их качество”.
Здесь указаны только мнения учителей и родителей в ходе одной дискуссии. Каждая идея может быть развита или скорректирована. Но для здравомыслящей системы образования, которая работает на пользу обществу, необходимо участие самого общества в разных формах. Делитесь своим мнением и идеями в комментариях и подписывайтесь на сообщества об образовании в Беларуси.
