Даўно ўжо павінна я была сесці і перагартаць сваю "Бельгію" з пэўнымі важнымі мэтамі. Паколькі свае тэксты я перачытваць не магу ажно да ванітаў, то справу гэтую я доўга адкладала, пракрасцінавала, злавалася, цягнула, колькі магла, і вось сёння села.
І над адной старонкай зусім нечакана ўзяла – ды і расплакалася.
Не магу сабе ўявіць нічога больш пошлага, чым плакаць над уласнай кніжкай. Але ну што ты тут паробіш – злуешся, плюешся, а яно плачацца.
Канешне, у цяперашнія часы мне было лягчэй уваходзіць, маючы досвед вывучэння расстралянага пакалення. Але цяпер я разумею пра іх значна больш. І сёння, і заўтра я б не тое што па-іншаму напісала б кніжку пра іх – я б яе наогул не змагла б напісаць, бо дыстанцыі паміж намі цяпер ніякай няма.
…
Я з імі цяпер упоравень,
Па кудзелі і па мячы.
Не верце, калі мы гаворым,
Верце, калі маўчым.
Слухайце нашу цемру,
Дыханне зерня ў раллі.
Верце крыжам і каменням,
Што з нашай растуць зямлі.
Верце спечанай сцежцы,
Што з горада ў лес цячэ,
Пустому лісту ў канверце
І вершу верце яшчэ.
…
А сонца раней садзілася за бор – а цяпер падае,
Кідаецца ў хвоі, як у ваду.
І калі хто-небудзь звысака за намі падглядваў,
То ён, канешне, прадчуваў бяду,
І ён думаў: яны ж, канешне, заўважаць, усе адначасова,
што сонца дае нырца,
І яны зробяць што-небудзь, абавязкова,
хай нават за імгненне да канца,
Не пасылаць жа мне ім зноў тэлеграмы ў кніжках бясконца,
Можа, гэтак будзе хутчэй: агонь і вада…
Але хто на яго глядзіць, на тое сонца,
Калі навокал бяда.
…
Маё маленькае кволае жыццё,
Як шмат ахвочых да цябе.
Стаптаць маё жыта,
Адгрызці майго хлеба,
Выгнаць маіх дзяцей,
Выбіць дзверы маёй хаты,
Адшчапіць мае гады:
Два, тры, сем, дванаццаць
Правесці з жоўтай нашыўкай на рукаве.
Колькі іх, прагных і моцных,
Бяжыць па полі майго дзеда,
Па двары майго бацькі,
Іх пашчы разяўлены,
Цяжкія боты залеплены брудам,
Давай!
Чаму табе ўсё, а нам нічога!
Давай,
Багаценькая!
Цябе не вучылі дзяліцца?
Як бы гэта пасілець сказаць ім,
Што ў мяне ўжо і няма нічога,
Акрамя любові,
Якой мне адсыпалі шчодра калісьці ў калыску,
Каб хапіла
На ўсё.
…
Напрыканцы кнігі Святланы Алексіевіч "Час сэканд хэнд", пасля безлічы драматычных і трагічных галасоў савецкай эпохі, дзе і галасы ахвяраў, і галасы катаў, ідзе невялічкі эпізод з жанчынай, якая ўсё сваё даўгое жыццё ў ХХ стагоддзі жыла сабе ў дамку, ела-піла, росціла дзяцей і гадавала кветкі ў палісадніку, і калі аўтарка паспрабавала спытацца ў яе нешта пра гістарычныя падзеі, сказала, што нічога яна такога не ведае і нічога такога не было.
Я раней успрымала гэты эпізод як метафару "глыбіннага народа", якому пофіг гісторыя.
Цяпер я падазраю, што гэтая жанчына цалкам магла быць у дваццатыя паэткай, у вайну падпольшчыцай, у шасцідзесятыя праваабаронцай, у васьмідзясятыя ў бэнээфе, а потым закалебалася, паслала гісторыю па вядомым адрасе і пасадзіла нарэшце кветкі ў палісадніку.
…
Электрычка, у якой я еду, набліжаецца да чарговага прыпынку. Цераз жоўтае выпаленае поле па белай, у камень спечанай дарозе пад злым сонцам да яе бягуць бабуля і ўнучачка.
Бабуля бяжыць цяжка, як качка, у яе, відавочна, хворыя ногі і благое ўжо дыханне. Унучачка, беленькая крэпенькая кнопа годзікаў прыблізна чатырох, імчыць наперадзе. Бяжыць, як бегаюць старанныя маленькія дзяўчаткі, роўненька, у адзіным тэмпе, перабірае ножкамі – тупу-тупу-тупу-тупу. Электрычка ўжо спыняецца, а ім бяжаць далекавата яшчэ.
Дзяўчо азіраецца, бачыць, што бабуля не спраўляецца, і пачынае махаць ручкамі агромністай электрычцы. Не ў паніцы, а менавіта дае сігнал, як даюць іх старанныя маленькія дзяўчаткі, і працягвае пры гэтым роўненька бегчы. Бабуля б ўжо і спынілася б, а малое не скараецца - яна верыць у моц сваіх ножак і у тое, што можа спыніць цягнік.
Электрычка, канешне, чакае. У адно акно я бачу, як бабуля і ўнучка дасягаюць рэек, а ў другое – як заскокваюць у вагон.
Трэба верыць у сябе і ў машыніста кожную хвіліну, цвёрда і непахісна, і тады ты, маленькі ўпарты спакойны чалавек, пераможаш.